A- A A+ | Tăng tương phản Giảm tương phản

Vẹn nguyên ký ức ngày độc lập

QPTĐ-Tôi có may mắn nhiều lần được gặp và nghe ông Lê Đức Vân (tên thật là Nguyễn Hữu Phúc), Trưởng Ban liên lạc Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu kể về những hoạt động sôi nổi của tuổi trẻ Thủ đô chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội (Tháng 8/1945) và Quốc khánh 2/9. Ông là một trong những đảng viên lớp đầu của Đảng bộ thành phố Hà Nội, người phụ trách phong trào cách mạng thời kỳ tiền khởi nghĩa ở khu vực ngoại thành. 

Ông Lê Đức Vân xúc động kể lại những kỷ niệm không thể nào quên.

Tháng Tám không bao giờ quên

98 năm tuổi đời, hơn 80 năm tuổi Đảng, sức khỏe đã yếu đi nhiều, nhưng với ông Lê Đức Vân thì ngày khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 của 80 năm về trước là những câu chuyện chưa bao giờ cũ. 

Tháng 8/1944 Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu được thành lập. Đây là một tổ chức quần chúng của thanh niên Hà Nội trực thuộc Mặt trận Việt Minh. Vì theo chỉ đạo của Trung ương lúc đó, mỗi một thành phố lớn thành lập một Ban Thanh vận và ra một tờ báo riêng của thanh niên. Cho đến lúc khởi nghĩa, chỉ có Hà Nội thực hiện được điều đó. Lúc mới thành lập, Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu có 60 đồng chí đoàn viên, là học sinh của các trường (Bưởi, Thăng Long, Gia Long, Đồng Khánh)... Đoàn hoạt động tuyên truyền về tổ chức Việt Minh ở các chợ, trường học, rạp chiếu bóng, xí nghiệp... dưới nhiều hình thức như tuyên truyền miệng, truyền đơn, báo, tài liệu mật. Hoạt động của những đội viên tuyên truyền xung phong lúc bấy giờ rất gan dạ, mưu trí; đã phối hợp với các cơ sở Đoàn Thanh niên cứu quốc tổ chức nhiều cuộc diễn thuyết, rải truyền đơn khiến kẻ địch hoang mang, lo sợ. Đặc biệt, năm 1944, Đoàn Thanh niên cứu quốc còn bí mật xuất bản báo "Hồn nước"- tiếng nói của nam, nữ thanh niên thành Hoàng Diệu thời bấy giờ (tờ báo ra được 6 số); tuyên truyền, cổ động, vận động tổ chức thanh thiếu niên Hà Nội chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền, đóng góp to lớn cho cuộc Cách mạng Tháng Tám thành công. Ông Vân là người trực tiếp phụ trách ra tờ báo “Hồn nước”. Cùng với đó, ông còn là người phụ trách một đường dây thông tin từ Xứ ủy đến Thành ủy (từ bên kia sông Hồng-an toàn khu của Trung ương vào Hà Nội); tổ chức tiếp nhận và vận chuyển toàn bộ báo chí từ bên kia sông Hồng về Chèm (thuộc quận Bắc Từ Liêm cũ) rồi đưa vào khu vực nội thành. Ông còn là người trực tiếp tổ chức Tổng khởi nghĩa khu vực ngoại thành. 

Trong ký ức của ông Lê Đức Vân, thời khắc mình “giành thắng lợi” trong Cuộc mít tinh ngày 17/8/1945 của Chính phủ Trần Trọng Kim như là một dấu mốc không bao giờ phai và ông cho rằng, thắng lợi của ngày 17/8 chính là tiền đề cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám thành công. Ông Vân nhớ lại: Hôm đó, Tổng hội Công chức của chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim tổ chức cuộc mít tinh lớn tại Quảng trường Nhà hát lớn. Chủ trương của ta là phải phá được cuộc mít tinh này và biến nó thành cuộc mít tinh của ta. Lúc đó Quảng trường Nhà hát lớn rất rộng. Việt Minh cũng đã hoạt động khá công khai, vận động các hội, đoàn thể, thanh niên, phụ nữ đi để tham gia cuộc mít tinh. Trước khi đi, chúng tôi ai cũng chuẩn bị một lá cờ đỏ sao vàng bằng giấy nhỏ, cuộn lại đút vào túi quần. Khi chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim tuyên bố khai mạc buổi lễ, các đồng chí trong Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu đã nhanh chóng lên khán đài giành được micrô và hô hào nhân dân đi theo Việt Minh, đứng lên khởi nghĩa. Lúc đó, có hai người phụ nữ là Kiều Trang (Từ Trang Anh, thành viên của Đội cứu quốc thành Hoàng Diệu) và Nguyễn Khoa Diệu Hồng (thành viên của Đảng Dân chủ) lên sân khấu thông báo với mọi người rằng Nhật đã đầu hàng và hô hào nhân dân ủng hộ Việt Minh cướp chính quyền, đòi độc lập.

Cùng lúc đó có khoảng 500 anh em ở dưới nhất loạt phất cao cờ đỏ sao vàng, đồng thời một lá cờ rất to được buông từ tầng hai Nhà hát lớn xuống. Ngay sau đó, người dân hô vang khẩu hiệu ủng hộ Việt Minh và tự phát thành một cuộc biểu tình ủng hộ Việt Minh qua các đường phố Hà Nội.

 Sau khi giành thắng lợi trong Cuộc mít tinh ngày 17/8/1945, tối ngày 17/8 ông Lê Đức Vân là đại diện của Thanh niên cứu quốc được tham gia Hội nghị Ủy ban quân sự cách mạng và Thành ủy họp mở rộng quyết định Tổng khởi nghĩa 19/8. Ông Vân kể: “Gần sáng ngày 18/8 họp xong, tôi được phân công tổ chức khởi nghĩa ở khu vực ngoại thành và làm sớm để xem thái độ của Nhật thế nào. Tôi triệu tập luôn đội tự vệ xung phong ngoại thành, triệu tập tất cả các đầu mối khu vực Cầu Giấy, đường Láng, Ngã Tư Sở, Khương Trung, Khương Thượng họp bàn khởi nghĩa. Sau đó chúng tôi tổ chức may cờ, tuyên truyền phổ biến cho các tổ cứu quốc và nhân dân. 6 giờ sáng ngày 19/8 chúng tôi bắt đầu khởi nghĩa, đi đến đâu chúng tôi tuyên bố giải tán chính quyền cũ, thu giấy tờ và triện của họ; giới thiệu một số anh em ở địa phương (đã chọn sẵn) ra làm chính quyền tạm thời. Khi xong ở các xã ven nội thành thì chúng tôi tổ chức ra chiếm Đại lý Hoàn Long (là một trụ sở của Pháp, bộ phận quản lý khu vực ngoại thành, ngày nay là khu vực trụ sở của Trường Tuyên giáo). Ở đó, chúng có hơn 20 lính Bảo an binh canh giữ. Chúng tôi phải tuyên truyền và thuyết phục để chúng giao súng. Khi nhận Đại lý Hoàn Long, chúng tôi vào làm công tác quản lý; đồng thời tôi vẫn triển khai cho các tổ tiếp tục cùng nhân dân đi theo các hướng vào nội thành để tham gia cuộc mít tinh lớn tại Quảng trường Nhà hát lớn”.
 
Kỷ niệm được gặp Bác Hồ

Không biết bao lần ông Lê Đức Vân kể những câu chuyện về Hà Nội những ngày cướp chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và Quốc khánh 2/9. Nhưng với ông, ngoài không khí hào hùng của những ngày Cách mạng Tháng Tám, thì kỷ niệm được gặp Bác Hồ lần đầu vẫn nguyên vẹn cảm xúc và là kỷ niệm đẹp nhất. Ông chia sẻ: “Trong khoảng thời gian từ 19/8 đến 2/9, tôi đã được gặp Bác Hồ mà tôi không hề biết đấy là Bác. Có nghĩa là, tôi và 2 thanh niên nữa được triệu tập về gặp cán bộ cấp trên ở Bắc Bộ Phủ (Nhà khách Chính phủ bây giờ). Khi chúng tôi vào, được gặp một cụ già, người gầy và đen. Cụ đi đôi dép cao su (mà người Hà Nội khi đó không ai đi, chỉ người nghèo và học sinh mới đi). Cụ lại mặc quần sooc (thời đó ở Hà Nội cũng không mặc sooc, chỉ mặc quần trắng và áo sơ mi trắng). Thêm một điều nữa là cụ không nói tiếng Hà Nội. Nhưng có một điều là cụ có đôi mắt rất sáng và nhìn hiền từ. Cụ đứng nhưng lại bảo chúng tôi ngồi xuống ghế. Cụ hỏi: Bây giờ chúng ta giành được chính quyền rồi thì các cháu phải làm gì. Tôi thì nhanh mồm nhanh miệng: Chúng cháu phải chi phối họ (thanh niên). Cụ hỏi lại, sao lại chi phối (thực ra từ chi phối ý nghĩa không được tốt). Rồi cụ bảo, các cháu phải vận động thanh niên làm theo các chủ trương của Nhà nước, trong đó các cháu phải gương mẫu. Chỉ nói mấy câu và gặp ngắn ngủi như thế thôi, xong chúng tôi được cụ cho về. Lúc đó Bắc Bộ Phủ còn lộn xộn, bừa bộn lắm. Cho đến hôm 2/9, tôi cũng không nghĩ được là lãnh tụ Hồ Chí Minh lại chính là ông cụ hôm trước mình đã được gặp”.

Sau năm 1945, ông Lê Đức Vân tiếp tục tham gia cách mạng và giữ các cương vị: Bí thư Đảng đoàn thanh niên Hà Nội, Hiệu trưởng Trường múa Việt Nam, Phó Giám đốc Sở Văn hóa Hà Nội, Vụ phó Vụ Tổ chức-Bộ Văn hóa. Với những đóng góp trong cuộc đời hoạt động cách mạng, ông Lê Đức Vân đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất. Năm 2023, ông được tặng thưởng danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú”.

Song Hà

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá
Click để đánh giá bài viết
Dự báo thời tiết
Thời tiết Hà Nội