Phát triển hạ tầng số-nền tảng để bứt phá trong chuyển đổi số quốc gia
QPTĐ-Hạ tầng kỹ thuật số (hay hạ tầng số) là tập hợp các cơ sở vật chất, công nghệ và nền tảng công nghệ thông tin phục vụ cho việc thu thập, truyền tải, lưu trữ, quản lý và xử lý dữ liệu trong môi trường số. Đây là nền tảng quan trọng quyết định sự thành công của các hoạt động chuyển đổi số, từ Chính phủ số, kinh tế số, đến xã hội số. Các thành phần chính của hạ tầng kỹ thuật số bao gồm: Hạ tầng viễn thông, hạ tầng trung tâm dữ liệu, hạ tầng điện toán đám mây, hạ tầng Internet vạn vật (IoT), hạ tầng an ninh mạng, hạ tầng nền tảng số (Digital Platforms), hạ tầng phần cứng và mạng lưới kết nối.
Những bước tiến trong hạ tầng số Việt Nam
Trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu đến năm 2030, quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP. Tầm nhìn của Nghị quyết cũng nhấn mạnh đến năm 2045, Việt Nam sẽ có quy mô kinh tế số đạt ít nhất 50% GDP, trở thành một trong những trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thế giới, nằm trong nhóm 30 quốc gia dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Hiện nay, cả hệ thống chính trị đang nỗ lực để thực hiện theo các mục tiêu này. Vào tháng 9/2024, Liên hợp quốc công bố Việt Nam vươn lên vị trí thứ 71 trong xếp hạng Chính phủ điện tử, tăng 15 bậc so với 2022.
Trong báo cáo tại phiên họp lần thứ 1 của Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mới đây, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, nhiều hạ tầng liên tục được nâng cấp để đáp ứng nhu cầu về phát triển, theo tinh thần Nghị quyết 57. Trong đó, 89,6% thuê bao di động tại Việt Nam được ghi nhận sử dụng điện thoại thông minh. Trong tháng 2/2025, tốc độ tải xuống băng rộng di động đạt 144,5 Mbps, đưa Việt Nam lên vị trí thứ 19 trong số 103 quốc gia. So với tháng 12/2024, tốc độ này tăng 66,17%, thăng hạng 18 bậc, cho thấy sự tiến bộ của mạng di động trong nước, đặc biệt sau khi 5G chính thức được thương mại hóa.
Hạ tầng viễn thông băng rộng cố định tiếp tục phát triển với 83,3% hộ gia đình sử dụng cáp quang. Trong tháng 2/2025, tốc độ tải xuống băng rộng cố định đạt 164,77Mbps, đưa Việt Nam xếp thứ 35 trong số 154 quốc gia và tăng 3,42% so với cuối năn 2024, góp phần đảm bảo kết nối Internet ổn định và tốc độ cao.
Về hạ tầng tiện ích số, hơn 87 triệu thẻ căn cước công dân gắn chip được cấp. Số lượng tài khoản người dùng trên ứng dụng định danh quốc gia VneID đã kích hoạt đạt 55,25 triệu, có 14,2 triệu hồ sơ giấy phép lái xe tích hợp lên ứng dụng. Một số dịch vụ mới được triển khai trên VneID như thực hiện đăng ký xe nhập khẩu; cập nhật, điều chỉnh thông tin đơn vị hành chính khi thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, phường trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tính đến hết tháng 3/2025, số chứng thư chữ ký số đã được cấp đạt 15,1 triệu.
Hạ tầng số tạo đà cho kinh tế số phát triển
Theo các chuyên gia, Việt Nam đang có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế số, nhờ vào các chính sách đầu tư mạnh mẽ từ Chính phủ vào hạ tầng phần cứng và phần mềm, bao gồm băng thông rộng, mạng viễn thông và các trung tâm dữ liệu. Cùng với đó, các quy định pháp lý cũng đang được sửa đổi để hỗ trợ quá trình này.
Một điểm đáng chú ý là Quốc hội đã thông qua Luật Dữ liệu tại Kỳ họp thứ 8 vào tháng 12/2024, với các chính sách như thiết lập thị trường dữ liệu, xây dựng sàn dữ liệu, quy định về chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới, cũng như thành lập trung tâm dữ liệu quốc gia. Phát triển hạ tầng số là một trong ba trụ cột chính của chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chính phủ đặt mục tiêu xây dựng hệ thống hạ tầng số đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu bùng nổ dữ liệu, đảm bảo an toàn, an ninh mạng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Hiện Việt Nam đang tập trung vào mở rộng và nâng cấp hạ tầng băng thông rộng trên toàn quốc. Các khu vực trọng điểm như thành phố lớn, khu công nghệ cao, khu công nghiệp và cơ quan nhà nước được ưu tiên đầu tư.
Phát biểu tại Phiên họp của Ban Chỉ đạo Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 (ngày 18/3/2025), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, chuyển đổi số hiện nay chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và lợi thế và chưa trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Hiện tại, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp ứng dụng công nghệ số trong sản xuất kinh doanh, trong khi nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận internet. Do đó, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh 3 nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có yêu cầu hoàn thiện cơ chế thông thoáng và phát triển hạ tầng số thông suốt, bao gồm đẩy mạnh phủ sóng 5G, hệ thống cáp quang, vệ tinh, đặc biệt là cơ sở dữ liệu.
Cùng với đó, Bộ Khoa học và Công nghệ thời gian qua đã thực hiện nhiều biện pháp thúc đẩy hạ tầng số phát triển, trong đó đóng góp xây dựng Nghị quyết số 193 của Quốc hội ban hành vào tháng 2/2025 (về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt, tạo đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia); đồng thời soạn thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành.
Để phát triển hạ tầng viễn thông, Nhà nước sẽ tham gia đầu tư hạ tầng số, đặc biệt về 5G, cáp quang biển. Mức hỗ trợ của Nghị quyết 193 cho phép là 15% tổng giá trị đầu tư, với điều kiện nhà mạng triển khai mới 20.000 trạm tính đến cuối năm 2025. Thực tế sau khi Nghị quyết ra đời, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, đã có 2 doanh nghiệp là Viettel và VNPT dự kiến triển khai số trạm BTS 5G đạt mức này. Ngoài ra, về dịch vụ viễn thông vệ tinh tầm thấp, để thu hút đầu tư nước ngoài, Nghị quyết 193 cho phép thí điểm với sở hữu nước ngoài tới 100% nhưng phải bảo đảm quốc phòng, an ninh và chủ quyền quốc gia.
Việt Nam không chỉ xác định hạ tầng số là nền tảng cho tương lai mà còn là động lực để thúc đẩy bứt phá trong lĩnh vực chuyển đổi số, góp phần vào sự phát triển bền vững.
Song Hà
