Chính ủy Đặng Tính với Đường Trường Sơn huyền thoại

QPTĐ-Nhắc đến Đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh huyền thoại, bên cạnh tên tuổi Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên-vị Tư lệnh tài danh gắn với những giai thoại đã trở thành câu chuyện kể thuộc lòng không chỉ với bộ đội Trường Sơn mà còn đối với thế hệ trẻ hôm nay; chúng ta không thể không nhắc đến Chính ủy Đặng Tính, một con người đặc biệt xuất sắc. Thật thương tiếc khi ông sớm hy sinh ngay tại tuyến đường Trường Sơn ngày 3/4/1973 tại Pắc Soòng, Nam Lào trong chuyến đi công tác. Cả Trường Sơn lặng đi trước mất mát này. 

Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên

và Chính ủy Đoàn 559 Đặng Tính (ngồi giữa) nói chuyện tại một lán rừng Trường Sơn, tháng 3-1973. 

Ảnh: Tư liệu

Khi hy sinh, Chính ủy Đặng Tính đã có quyết định bổ nhiệm chức vụ Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Ông cũng là người được dự kiến sẽ phong quân hàm vượt cấp từ Đại tá lên Trung tướng. Từ những đóng góp xuất sắc của ông, năm 2015, Chính ủy Đặng Tính đã được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. 

Vị Chính ủy của Trường Sơn huyền thoại tên thật là Đặng Văn Ty, sinh năm 1920 tại xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Ông tham gia cách mạng năm 1944 trong tổ chức Thanh niên Cứu quốc. Ông là một trong những người sáng lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Ông vào Đảng năm 1945, tiếp đó tham gia khởi nghĩa giành chính quyền tại tỉnh Bắc Giang. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ông đảm nhiệm các chức vụ: Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương (1946); Chính ủy Mặt trận đường số 5 Hà Nội-Hải Phòng (1950-1951); Chính ủy Liên khu 3 rồi Tư lệnh kiêm Phó Bí thư khu Tả Ngạn Sông Hồng (1951-1953); Cục trưởng Cục Dân quân; Cục trưởng Cục Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu; Cục trưởng Cục Không quân (1954-1962). Khi Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân được thành lập năm 1962, Đại tá Đặng Tính được bổ nhiệm làm Chính ủy. Khi đó, tướng Phùng Thế Tài làm Tư lệnh. Chính hai ông đã là những hòn đá tảng góp phần xây dựng nên truyền thống vẻ vang của Bộ đội Phòng không-Không quân.

Trước tình hình tuyến đường Trường Sơn rất cần một vị Chính ủy dày dặn kinh nghiệm, Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên khi ra Hà Nội làm việc với Quân ủy Trung ương, Thượng tướng Song Hào, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị trực tiếp nói với vị Tư lệnh Trường Sơn rằng: “Trong các Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, các Chính ủy quân khu, quân chủng, anh muốn xin ai thì Quân ủy sẽ quyết cho người đó”. Vốn từng biết tới Đặng Tính từ thời chống Pháp, Tư lệnh Đồng Sĩ Nguyên xin Đặng Tính. Ngày 24 tháng 10 năm 1971, Đặng Tính chính thức nhận nhiệm vụ Chính ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn.

Đối với mỗi người chiến sĩ Trường Sơn, Đặng Tính luôn là người vô cùng gần gũi, như người cha, người anh, người chị, người bạn thân thiết của bộ đội Trường Sơn. Ông cắt tóc cho thương binh, lợp lán cùng chiến sĩ, nói chuyện thời sự như một báo cáo viên và đọc thơ, làm thơ như một nhà thơ đích thực. Chính ông chủ trương đưa các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ, điêu khắc, nhạc sĩ, văn công, tuyên văn, với các tác phẩm văn học nghệ thuật sáng tác tại chỗ, biểu diễn tại chỗ, trực tiếp cổ vũ, động viên tinh thần quyết chiến-quyết thắng cho cán bộ, chiến sĩ, góp phần hun đúc và xây dựng phẩm chất cao đẹp của bộ đội Trường Sơn-Bộ đội Cụ Hồ. 

Trong suốt thời gian chiến đấu anh dũng của bộ đội Trường Sơn trên tuyến đường mang tên Bác, bộ đội ta đã phải đối mặt với mọi thủ đoạn, mọi phương tiện và vũ khí tối tân nhất của đế quốc Mỹ. Chúng đã thực hiện 733.000 trận oanh kích bằng đủ loại máy bay trong đó cả B-52; trút xuống Trường Sơn 4 triệu tấn bom đạn các loại, trong đó có hàng chục vạn lít chất độc da cam-đi ô xin. Nói thế để thấy sự khốc liệt và hy sinh vô bờ bến của bộ đội và nhân dân ở Trường Sơn. Để đưa được một cân hàng, một khẩu súng vào chi viện cho miền Nam, chúng ta đều phải trả giá bằng xương máu.

Bộ đội Trường Sơn, trong đó có rất nhiều thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến đã chiến đấu kiên cường, giành giật từng thước đường với lời thề: “Máu có thể đổ nhưng đường không thể tắc; Còn người còn xe, còn hàng; Tận tình với đồng chí, tận nghĩa với chiến trường; Coi dây như ruột, coi cột như xương”. Bộ đội Trường Sơn đã làm nên hệ thống giao thông huyền thoại gồm 5 trục dọc, 21 trục ngang với hơn 17.000km đường cơ giới, vận chuyển hơn 1,8 triệu tấn vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm chi viện cho các hướng chiến trường. Địch dùng mọi thứ để hủy diệt tuyến đường Trường Sơn. Ta vừa đánh địch để trưởng thành vừa mở rộng tuyến đường chi viện cho miền Nam ngày càng vững chắc. Bộ đội Trường Sơn đã tiêu diệt và bắt sống 17.740 tên địch, giải phóng vùng rộng lớn; bắn rơi tại chỗ 2.455 máy bay, mở 3.000km đường giao liên, tổ chức cho hơn 2 triệu lượt người vào ra chiến trường an toàn; chuyển hàng vạn thương binh từ các chiến trường ra hậu phương nuôi dưỡng và hàng ngàn thiếu nhi ra Bắc học tập. Chỉ nhìn vào những con số đó đã thấy toát lên tài trí và mưu lược của vị Bộ Tư lệnh bộ đội Trường Sơn, trong đó có phần công sức của Chính ủy Đặng Tính.

Nhớ về ông, Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn-Phó Chủ tịch Thường trực Hội truyền thống Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh Việt Nam trầm tư nói: “Chính ủy Đặng Tính giản dị mà sâu sắc lắm. Ông luôn là người xuống từng trọng điểm, nơi nào khó khăn nhất ông đều có mặt. Ở mặt trận Quảng Bình, tôi đã nhiều lần trực tiếp đi ca nô cùng với thủ trưởng, khảo sát các tuyến đường sông. Khi ấy, ở khu vực vời Hồng Thủy là khu vực đồng trũng có dòng sông Kiến Giang chảy qua mùa nước ngập mênh mông, ca nô đi thường mắc cạn khiến địch phát hiện bắn phá thương vong lớn. Chính ủy Đặng Tính nói bằng mọi cách phải thông vời Hồng Thủy và bằng kinh nghiệm dân gian của bà con vùng ven biển, ông đã cho cắm vè để khắc phục.

Chính ủy còn nói vui: Ở vời Hồng Thủy tuyệt đối không có tư tưởng nửa vời. Từ những bài học ở người Chính ủy Đặng Tính, hôm nay, chúng tôi luôn hỏi, vậy trách nhiệm của người sống phải như thế nào đây để làm ấm lòng những người đã khuất. Hội Truyền thống Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh phải là tấm gương sáng trong mọi việc, góp phần vào xây đắp cuộc sống no ấm hơn, bền vững hơn trong xã hội. Người chiến sĩ Trường Sơn trước tiên và trước hết phải là người lính Cụ Hồ, phải là một công dân có ích của xã hội đang từng ngày đổi mới. Truyền thống của bộ đội Trường Sơn đã hòa chung dòng chảy lớn truyền thống vẻ vang của quân đội ta, nhân dân ta. Chúng tôi luôn tin tưởng rằng, người chiến sĩ Trường Sơn sẽ mãi mãi xứng đáng với tên gọi của mình.

Tôi lặng đi trước suy nghĩ của vị tướng như được tâm truyền từ vị Chính ủy thân thương từ những ngày còn ở chiến trường.

Trước tấm hình đen trắng của ông, trong đêm khuya, tôi thấy lòng mình tĩnh lặng đến vô cùng. 

Tôi đặt tấm ảnh, rời bàn viết, bình lặng bước đi ven bãi sông Hồng vừa lắng nghe tiếng cây cỏ, đất trời nơi mảnh đất đã nuôi dưỡng tâm hồn mình bao năm. Trong tiếng đất thì thầm, như vọng lại những nụ cười, ánh mắt của các liệt sỹ hy sinh trong đó có ông-Chính ủy Đặng Tính. Chẳng có vẻ đẹp nào hơn sự hy sinh lớn lao vì đất nước. Đêm càng tĩnh mịch, tôi nghe như có những tiếng thì thầm của các thế hệ đi trước dặn dò những tin yêu và kinh nghiệm sống ở đời. Lời dặn dò vừa thân thương gần gũi, vừa bát ngát mênh mông.

Phùng Văn Khai