Quyết định khó khăn nhất của Đại tướng Võ Nguyên Giáp

QPTĐ-Ngày 5 tháng 1 năm 1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên đường ra mặt trận. Ông nhận thấy nhiệm vụ lần này rất nặng nề. Trong tờ trình về phương án tác chiến ở Điện Biên Phủ gửi lên Bộ Chính trị ngày 6 tháng 12 năm 1953, Đại tướng Võ Nguyên Giáp dự kiến: “Thời gian tác chiến ở Điện Biên Phủ ước độ 45 ngày, không kể thời gian tập trung bộ đội và tiến hành công tác chuẩn bị. Trận đánh có thể khởi đầu vào trung tuần tháng 2 năm 1954. Đây sẽ là một trận công kiên lớn nhất từ trước đến nay. Lực lượng sẽ phải sử dụng ba đại đoàn bộ binh, toàn bộ pháo binh, công binh, phòng không. Nếu kể cả cơ quan chỉ huy chiến dịch, các đơn vị trực thuộc, bộ đội bảo vệ tuyến cung cấp, bộ đội bổ sung, thì quân số tổng quát của chiến dịch sẽ là 42.000 người. Dự kiến này đã làm phương án “đánh chắc tiến chắc”.

Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp quan sát trận địa lần cuối

trước khi phát lệnh nổ súng, mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ.   

                                                                                                               Ảnh: Tư liệu

Từ trước, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã suy nghĩ nhiều về cách tiêu diệt tập đoàn cứ điểm. Căn cứ vào trình độ tác chiến và trang bị của bộ đội ta lúc đó, chỉ có thể tiêu diệt những tập đoàn cứ điểm mạnh bằng cách đánh dần từng bước. Nhưng khi lên tới mặt trận thì bộ phận đi trước chuẩn bị chiến trường, cả phía ta và phía bạn (cố vấn Trung Quốc) đều đề nghị nên dùng cách “đánh nhanh” để tiêu diệt địch.

Thành phố Điện Biên hôm nay.

Điện Biên Phủ là một cánh đồng khá rộng nhưng vẫn nằm giữa địa hình rừng núi, thuận lợi cho ta. Bộ đội đã tập kết quanh Điện Biên Phủ. Lúc này, địch không thể rút lui. Địch ở Điện Biên Phủ hoàn toàn bị cô lập về đường bộ, giao thông vận tải, tiếp tế đều trông vào máy bay. Lực lượng địch ở Điện Biên Phủ có 10 tiểu đoàn. Chúng đã ra sức xây dựng công sự nhưng chỉ mới làm được công sự dã chiến, một số mặt của tập đoàn cứ điểm còn sơ hở. Về phía ta, các đơn vị bộ đội đều sung sức, tinh thần chiến đấu lập công rất cao. Sự xuất hiện của pháo binh và pháo cao xạ sẽ tạo cho địch một bất ngờ. “Đánh nhanh, thắng nhanh”, bộ đội đang còn sung sức sẽ đỡ tổn thất và không phải đối phó với khó khăn rất lớn về cung cấp hậu cần cho hàng vạn chiến sĩ và dân công trong một cuộc chiến đấu dài ngày.

Đồng chí Võ Nguyên Giáp triệu tập Hội nghị Đảng ủy Mặt trận. Các đồng chí đảng ủy viên (gồm các đồng chí: Hoàng Văn Thái-Tham mưu trưởng Chiến dịch, Lê Liêm-Chủ nhiệm Chính trị Chiến dịch, Đặng Kim Giang-Chủ nhiệm Hậu cần Chiến dịch) đều nhất trí cần đánh địch ngay trong lúc chúng chưa kịp tăng quân và củng cố công sự và có khả năng giành chiến thắng trong vài ngày. Mọi người lo nếu để địch tăng cường tập đoàn cứ điểm quá mạnh sẽ bỏ lỡ cơ hội tiêu diệt địch lớn trong Đông Xuân này và cũng lo chiến dịch kéo dài sẽ không giải quyết được vấn đề tiếp tế hậu cần trên một con đường dài 500 km từ hậu phương ra mặt trận thường xuyên bị máy bay địch đánh phá ác liệt.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp suy nghĩ và cho rằng, “đánh nhanh, thắng nhanh” không thể giành thắng lợi nhưng ông chưa đủ cơ sở thực tế để bác bỏ phương án đã được bộ phận chuẩn bị chiến trường đi trước và các cố vấn lựa chọn. Không có điều kiện và thời gian để báo cáo xin chỉ thị Bác Hồ và Bộ Chính trị, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đồng ý triệu tập hội nghị triển khai kế hoạch chiến đấu. Đại tướng chỉ thị cho đồng chí Cao Pha, Cục phó Cục 2 điều tra thật cẩn thận những vị trí địch trên cánh đồng hướng Tây, nơi được đánh giá là sơ hở và ta sẽ dùng mũi thọc sâu đánh vào Sở chỉ huy tập đoàn cứ điểm. Đại tướng yêu cầu đồng chí Cao Pha phải báo cáo hàng ngày, nếu có những hiện tượng tăng quân hoặc rút quân thì phải báo cáo ngay.

Ngày 14 tháng 1 năm 1954, Hội nghị phổ biến kế hoạch chiến đấu được triệu tập tại hang Thẩm Púa. Trước một sa bàn lớn, có mặt đông đủ các Tư lệnh đại đoàn: Vương Thừa Vũ, Lê Trọng Tấn, Lê Quảng Ba, Đào Văn Trường, Nam Long; các Chính ủy: Trần Độ, Chu Huy Mân, Phạm Ngọc Mậu, cùng rất nhiều cán bộ trung đoàn, tiểu đoàn ở các mũi thọc sâu và đơn vị chủ công. Nhiệm vụ thọc sâu được giao cho Đại đoàn 308, đánh hướng Tây thọc thẳng vào Sở chỉ huy của Đờ Cát-xtơ-ri. Đại đoàn 312 đột kích ở hướng Bắc, Đại đoàn 316 đột kích ở hướng Đông, nơi có 5 ngọn đồi trọng yếu. Một đơn vị Đại đoàn 304 chia cắt địch ở vị trí Hồng Cúm phía Nam. Trước mắt, tập trung lực lượng hoàn thành đường kéo pháo và kéo pháo vào trận địa dã chiến.

Trước mỗi trận đánh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp thường khuyến khích cán bộ nói hết khó khăn để cùng bàn cách khắc phục. Nhưng lần này, các đơn vị đều hăng hái nhận nhiệm vụ, chỉ hỏi rõ thêm, không có ai thắc mắc gì.

Sau này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp mới được biết là có những cán bộ chỉ huy cảm thấy nhiệm vụ của đơn vị quá nặng nề nhưng trong không khí chung, không ai nói những ý nghĩ thực của mình.

Ngày nổ súng được quyết định là ngày 25 tháng 1, giờ G là 17 giờ. Sau hoãn 24 tiếng nên ngày N là ngày 26 tháng 1 năm 1954. Từ khi phổ biến nhiệm vụ chiến đấu, suốt 11 ngày đêm theo dõi tình hình địch-ta, Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn trăn trở suy nghĩ đến mức đầu đau nhức, bác sĩ phải buộc trên trán Đại tướng một nắm ngải cứu. Đến sáng ngày N (ngày 26-1), Đại tướng quyết định triệu tập cuộc họp Đảng ủy Mặt trận. Trong khi chờ đợi cuộc họp, Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ thị cho đồng chí Hoàng Minh Phương, Trưởng đoàn phiên dịch, chuẩn bị cho Đại tướng gặp đồng chí Vi Quốc Thanh, Trưởng đoàn Cố vấn Quân sự của bạn.

Đồng chí Vi Quốc Thanh là một cán bộ cách mạng lâu năm, từng trải, lịch lãm, chín chắn. Từ Chiến dịch Biên giới (1950) đến Chiến dịch Điện Biên Phủ (1954), quan hệ giữa ta với các chuyên gia quân sự bạn rất tốt đẹp. Bạn đã giúp ta nhiều kinh nghiệm quý báu từ chiến tranh cách mạng của Trung Quốc và chiến tranh kháng Mỹ viện Triều. Quan hệ giữa Đại tướng Võ Nguyên Giáp và đồng chí Vi Quốc Thanh rất cởi mở, chân tình. Trước ngày về nước, đồng chí Vi Quốc Thanh đã nói: Những năm công tác tại Việt Nam là thời kỳ “hoàng kim” trong cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí. Đồng chí Vi Quốc Thanh đã tặng Đại tướng Võ Nguyên Giáp một bức tranh có con chim đại bàng với cây tùng và 5 chữ: “Đông phong nghênh khải hoàn”.

Thấy nắm ngải cứu trên trán Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đồng chí Vi Quốc Thanh ân cần hỏi thăm sức khỏe và nói:
- Trận đánh sắp bắt đầu. Đề nghị Võ Tổng cho biết tình hình tới lúc này ra sao?
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đáp:
- Đây cũng là vấn đề tôi muốn trao đổi ý kiến với đồng chí. Qua theo dõi tình hình, tôi cho rằng địch không còn ở trong trạng thái lâm thời phòng ngự nữa, mà đã trở thành một tập đoàn cứ điểm phòng ngự kiên cố. Vì vậy, không thể đánh theo kế hoạch đã định. Về phía ta, có ba khó khăn lớn của bộ đội:

Thứ nhất, từ trước đến nay, bộ đội chủ lực của ta chỉ mới tiêu diệt được cao nhất là một tiểu đoàn địch trong công sự vững chắc, nay tập đoàn cứ điểm có tới 12 tiểu đoàn và có tới 49 cứ điểm.

Thứ hai, từ trước đến nay chưa có tác chiến hiệp đồng binh chủng bộ binh và pháo binh trên quy mô lớn, mà cũng chưa qua diễn tập, vừa qua đã có trung đoàn trưởng xin trả bớt pháo vì không biết phối hợp thế nào.

Thứ ba, từ trước đến nay bộ đội ta quen đánh đêm, trên những địa hình dễ ẩn náu, nay đánh liên tục ngày đêm trên địa hình bằng phẳng, kẻ địch lại có ưu thế về máy bay, pháo binh, xe tăng. Tất cả những khó khăn này ta chưa bàn cách giải quyết. Nếu đánh theo kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” là thất bại.

Đồng chí Vi Quốc Thanh hỏi lại:
- Vậy nên xử trí thế nào?
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đáp:
- Ý định của tôi là ra lệnh hoãn cuộc tiến công ngay chiều hôm nay, thu quân về vị trí tập kết, chuẩn bị lại theo phương châm “đánh chắc, tiến chắc”.
- Tôi đồng ý với Võ Tổng. Tôi sẽ làm việc với các chuyên gia.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói tiếp:
- Thời gian gấp, tôi cần họp Đảng ủy để quyết định và tôi dự kiến cho Đại đoàn 308 tiến về phía Luông Pha Băng bộc lộ lực lượng chừng nào, kéo không quân địch về phía đó, không để chúng gây khó khăn khi ta lui quân và kéo quân ra.

Sau cuộc trao đổi ý kiến với đồng chí Trưởng đoàn Cố vấn Quân sự bạn, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trở về Sở chỉ huy, các đồng chí trong Đảng ủy Mặt trận đã có mặt đông đủ.
Cuộc họp Đảng ủy Mặt trận bắt đầu.

Đồng chí Võ Nguyên Giáp trình bày những suy nghĩ của mình đã có từ lâu chung quanh cách đánh tập đoàn cứ điểm, những thay đổi quan trọng về phía địch từ sau hội nghị Thẩm Púa tới nay, ta vẫn giữ vững quyết tâm tiêu diệt địch ở Điện Biên Phủ nhưng phải thay đổi cách đánh.

Mọi người im lặng một lúc.
Đồng chí Lê Liêm, Chủ nhiệm Chính trị phát biểu:
- Đã động viên sâu rộng bộ đội về nhiệm vụ rồi, anh em đều rất tin tưởng, quyết tâm chiến đấu rất cao. Giờ nếu thay đổi thì giải thích cho bộ đội làm sao?

Đồng chí Đặng Kim Giang, Chủ nhiệm Hậu cần nói:
- Tôi thấy cứ nên giữ vững quyết tâm. Hậu cần chuẩn bị tới bây giờ đã khó khăn, nếu không đánh ngay, sau này lại càng không đánh được.

Đồng chí Võ Nguyên Giáp nói:
- Tinh thần bộ đội là rất quan trọng, nhưng quyết tâm phải có cơ sở… Hậu cần là điều kiện tiên quyết, nhưng cuối cùng quyết định là phải có cách đánh đúng.

Đồng chí Hoàng Văn Thái, Tham mưu trưởng nói:
- Anh Văn (tức đồng chí Võ Nguyên Giáp) cân nhắc cũng phải. Nhưng lần này ta có ưu thế binh hỏa lực, lại có kinh nghiệm của bạn, tôi thấy nếu đánh vẫn có khả năng giành thắng lợi.
Trao đổi một hồi chưa đi đến kết luận. Cuộc họp tạm dừng một lát.

Khi cuộc họp tiếp tục, đồng chí Võ Nguyên Giáp nói:
- Tình hình khẩn trương. Cần sớm có quyết định. Vô luận tình hình nào, chúng ta vẫn phải nắm nguyên tắc cao nhất là: “Đánh chắc thắng”. Trước khi tôi đi, Bác trao nhiệm vụ: “Trận này rất quan trọng, phải đánh cho thắng, chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh”. Với tinh thần trách nhiệm trước Bác và Bộ Chính trị, tôi đề nghị các đồng chí trả lời câu hỏi: Nếu đánh có chắc thắng trăm phần trăm không?

Đồng chí Chủ nhiệm Chính trị nói:
- Anh Văn nêu câu hỏi thật khó trả lời. Ai dám bảo đảm là chắc thắng trăm phần trăm.

Đồng chí Chủ nhiệm Hậu cần nói tiếp:
- Làm sao dám bảo đảm như vậy?

Đồng chí Võ Nguyên Giáp:
- Tôi nghĩ, với trận này, ta phải bảo đảm chắc thắng trăm phần trăm.

Bấy giờ đồng chí Tham mưu trưởng mới nói:
- Nếu yêu cầu phải chắc thắng trăm phần trăm thì khó…

Lát sau, Đảng ủy đi đến nhất trí là trận đánh có thể gặp nhiều khó khăn mà ta chưa có biện pháp cụ thể để khắc phục.

Đồng chí Võ Nguyên Giáp kết luận:
- Để bảo đảm nguyên tắc cao nhất là “đánh chắc thắng”, cần chuyển phương châm tiêu diệt địch từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Nay quyết định hoãn cuộc tiến công. Ra lệnh cho bộ đội toàn tuyến lùi về địa điểm tập kết và kéo pháo ra. Công tác chính trị bảo đảm triệt để chấp hành mệnh lệnh lui quân như mệnh lệnh chiến đấu. Hậu cần chuyển sang chuẩn bị theo phương châm mới.

Đảng ủy biểu quyết đồng tình trăm phần trăm.

Trong ngày hôm đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã thực hiện một quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời chỉ huy của ông.

Không thể dùng điện đài, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết thư hỏa tốc gửi về báo cáo Bộ Chính trị. Ít ngày sau, Đại tướng nhận được thư của đồng chí Trường Chinh cho biết, Bác Hồ và các đồng chí Bộ Chính trị nhất trí cho rằng, quyết định thay đổi phương châm là hoàn toàn đúng đắn. Trung ương Đảng và Chính phủ sẽ động viên toàn dân, toàn lực chi viện cho tiền tuyến tới khi bộ đội giành toàn thắng tại Điện Biên Phủ.

Quyết định thay đổi phương châm tác chiến từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc” là quyết định khó khăn nhất của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và là nhân tố trực tiếp đưa đến thắng lợi của Chiến dịch. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã xuất phát từ thực tiễn địch-ta, tìm ra quy luật và chỉ đạo hành động theo quy luật, không máy móc, giáo điều, duy ý chí nên đã kịp thời thay đổi quyết sách đưa đến thắng lợi.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã ra đi mãi mãi nhưng bài học về “quyết định khó khăn nhất” của ông trong Chiến dịch Điện Biên Phủ không bao giờ cũ, vẫn là một mẫu mực góp phần thực hiện Nghị quyết Trung ương hiện nay. Đại tướng Võ Nguyên Giáp sống mãi trong sử sách Việt Nam và thế giới, sống mãi trong lòng dân, sống mãi với non sông, đất nước.

                                                                                                                                                                                                  Trung tướng Phạm Hồng Cư

Nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam