45 năm sau ngày trở về
QPTĐ-Triển lãm “Tìm lại ký ức” đang diễn ra tại Nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội) là một câu chuyện lịch sử về chiến tranh Việt Nam, đặc biệt là ký ức khó quên về trận “Điện Biên Phủ trên không”. Tất cả được sâu chuỗi qua hàng trăm hình ảnh tư liệu, hiện vật và những câu chuyện kể lại của các nhân chứng-những CCB Việt Nam và CCB Mỹ. Ở đó có nỗi đau của sự mất mát, hy sinh, yêu thương của tình đồng đội, sự vị tha, chia sẻ đầy nhân văn sâu sắc của những người lính ở hai đầu chiến tuyến… Khép lại quá khứ, hướng đến tương lai, những CCB Mỹ như: Trung úy Hải quân Everett Alvarez Jr.phi công đầu tiên bị bắn rơi ở miền Bắc Việt Nam; Trung tá Thủy quân lục chiến Edison W. Miller; Hạ sỹ Robert P. Chenoweth và con trai của Đại tá Hải quân Walter Eugene Wilber... giờ đây đang tích cực góp sức hàn gắn vết thương chiến tranh.
Một cựu binh Mỹ ghi lại những dòng cảm xúc tại Triển lãm “Tìm lại ký ức”.
Trở lại Việt Nam tham dự Triển lãm lần này, cựu phi công Mỹ Robert P.Chenoweth không giấu được xúc động. Đến nay, trong trí nhớ của ông vẫn đầy ắp ký ức vừa đau thương, vừa ấm áp tình người khi tham gia chiến tranh Việt Nam, đặc biệt là giai đoạn ông bị giam tại Hỏa Lò. Chả thế mà khi được mời lên phát biểu, người cựu binh Mỹ đã rơi nước mắt, liên tục nói “xin lỗi” vì không thể nói nên lời, do những cảm xúc từ quá khứ ùa về. Ông kể rằng, năm 1967, ông được đưa đến Việt Nam để tham gia cuộc chiến, đến năm 1970 khi đang thả bom tại chiến trường Quảng Trị thì máy bay của ông bị bắn rơi và bị bắt làm tù binh.
Trong suốt quá trình làm tù binh, Robert P.Chenoweth được chứng kiến sự quả cảm, kiên cường của quân dân Việt Nam khi bảo vệ đất nước. Quá trình ấy đã khiến ông hiểu nhiều điều về chiến tranh Việt Nam, nó hoàn toàn khác với gì mà những người lính Mỹ được tuyên truyền khi tham chiến.
“Tháng 12-1972, tôi được ra Hà Nội, trước khoảng một tuần B-52 oanh tạc. Tôi và nhiều cựu binh khác được đưa đến Lý Nam Đế, sau đó về Hỏa Lò. Chúng tôi đã được chứng kiến Hà Nội rung chuyển và kiên cường trong 12 ngày đêm. Chúng tôi đã hiểu hơn nhiều về cuộc chiến tranh, về những điều phi nghĩa mà những người lính Mỹ đang thực hiện. Những chính sách nhân đạo của người Việt Nam với chúng tôi trong quá trình tạm giam là điều mà chúng tôi vô cùng cảm kích”, Chenoweth chia sẻ.
Người cựu binh Mỹ kể rằng, trước khi về nước, ông được người quản giáo tặng một chiếc ấm tích để làm kỷ niệm. Bản thân ông bày tỏ nguyện vọng được xin một lá cờ Việt Nam, vì với ông đó là vật vô cùng thiêng liêng, nhắc nhớ ông không bao giờ quên những tháng ngày ở Việt Nam, đất nước đã giúp ông hiểu hơn về những giá trị tốt đẹp của cuộc sống. Nhiều đồ vật mà ông được dùng, sinh hoạt trong quá trình sống tại trại giam Hỏa Lò đều được mang về. Đến nay, những đồ vật ấy đã trở thành kỷ vật vô giá đối với người cựu binh Mỹ.
Lần này trở về Việt Nam, ông Chenoweth đã tặng lại Ban quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò những kỷ vật mà ông cất giữ như bảo vật của riêng mình, đó là lá cờ Việt Nam, chiếc bát ăn, cùng đôi đũa son mà ông sử dụng khi ở Hỏa Lò, chiếc túi có ghi tên ông để đựng đồ dùng cá nhân khi được về nước...
Còn Trung tá Thomas Eugene Willber (con trai của Đại tá Hải quân Walter Eugene Wilber) đã từng nhiều lần trở lại Việt Nam để tìm hiểu lịch sử. Ông cho biết, đây là lần thứ 14, ông về lại Hỏa Lò và lần nào cũng vẹn nguyên sự xúc động. Ông từng tìm thấy hình ảnh, ký ức của cha mình trong các chứng tích, tư liệu còn lưu tại Hỏa Lò. Bản thân ông đã trao tặng lại Ban quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò những kỷ vật, bức thư của cha ông khi viết gửi về gia đình trong quá trình bị giam tại đây.
“Chúng tôi đến đây không chỉ tìm lại ký ức, tìm lại quá khứ mà còn với mong muốn được hiểu hơn về lịch sử để từ đó nhân thêm những giá trị về lòng nhân ái, yêu thương và hòa bình”, Trung tá Thomas chia sẻ.
Triển lãm giới thiệu hơn 250 hình ảnh, tài liệu, hiện vật được trưng bày theo 4 nội dung: “Đối mặt với B-52”, “Khách sạn Hilton-Hà Nội”, “Ngày trở về” và “Xây đắp tương lai” là dịp để người dân Việt Nam thêm tự hào về lịch sử đấu tranh, bảo vệ Tổ quốc và cũng là dịp để các cựu phi công Mỹ nhớ lại một khoảng lặng trong cuộc đời.
Duy Minh
