Nơi truyền đi những quyết sách quan trọng trong 12 ngày đêm
QPTĐ-“Từ căn hầm chỉ huy tác chiến T1 của Bộ Tổng Tham mưu, thuộc cơ quan Tổng Hành dinh Quân đội nhân dân Việt Nam, trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước đã truyền đi thông báo máy bay B-52 đánh vào Hà Nội ngay khi B-52 mới cất cánh. Trước đó, tất cả các mệnh lệnh phê duyệt, các phương án tác chiến và các chỉ đạo cho Quân chủng Phòng không-Không quân (PK-KQ) chuẩn bị chiến đấu cũng xuất phát từ căn hầm này. Đó là những quyết sách, các mệnh lệnh rất lớn”- Anh hùng LLVTND Phạm Tuân khẳng định.
Các chiến sĩ tiêu đồ phục vụ Hầm chỉ huy tác chiến T1 năm 1972 thăm lại nơi làm việc.
Từ ngày 18 đến 29/12/1972, Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh, thành phố phía Bắc phải đối đầu với cuộc tập kích đường không chiến lược bằng pháo đài bay B-52 của đế quốc Mỹ. Trong 12 ngày đêm chiến đấu ác liệt, lưới lửa phòng không Hà Nội và trên toàn miền Bắc đã bắn rơi nhiều máy bay Mỹ, trong đó có 34 chiếc B-52, đập tan âm mưu dùng sức mạnh huỷ diệt của bom đạn để khuất phục nhân dân ta.
Thiếu tướng Nguyễn Văn Ninh, nguyên Phó Cục Trưởng Cục tác chiến nhớ lại: Tôi còn nhớ như in, ngày 28/6/1972, tại nhà D67, Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp giao nhiệm vụ cho Tư lệnh Quân chủng PK-KQ Lê Văn Tri, phải đánh thắng cuộc tập kích đường không quy mô lớn bằng cả máy bay ném bom chiến lược của B-52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và vùng phụ cận.
Tại hầm Chỉ huy tác chiến T1-Bộ tổng Tham mưu (BTTM), nơi chúng tôi đấu trí với Lầu năm góc, sáng 24/11/1972, tôi truyền công điện số 420A của Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng cho Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ: “Nhiệm vụ trọng tâm đột xuất trước mắt của Quân chủng là tập trung mọi khả năng, nhằm đúng đối tượng chính là B-52 mà tiêu diệt”.
Xế chiều ngày 18/12/1972, Phó tổng Tham mưu trưởng Phùng Thế Tài bước vào hầm T1 chỉ thị cho tôi, Trực ban tác chiến phòng không: “Đồng chí Lê Đức Thọ vừa hạ cánh xuống sân bay Gia Lâm. Hội nghị Pa-ri bế tắc. Chúng nó đánh đấy. Cậu Ninh phải ở lỳ đây mà trực chiến”. 16 giờ 30, đồng chí Phan Mạc Lâm-cán bộ Cục Quân báo, BTTM đến báo cho tôi: “Đã có nhiều tốp B-52 cất cánh từ Đảo Guam (Thái Bình Dương) hướng vào miền Bắc”. Ngay lập tức, đồng chí Vũ Lăng, Cục trưởng Cục tác chiến cùng kíp trực ban chúng tôi nhận định B-52 sẽ đánh Hà Nội vào tối nay. Tôi tính nhẩm nói tiếp: “Chúng nó sẽ ném bom khoảng 19giờ 30”. Các cô tiêu đồ vẽ đường bay tập trung cao độ, vừa nghe tín hiệu từ Tổng trạm ra-đa Phòng không, vừa ghi lên bảng.
19 giờ, tôi báo cáo qua điện thoại với đồng chí TTMT Văn Tiến Dũng và đề nghị báo động cho Hà Nội sớm hơn quy định. Đồng chí đồng ý và nói: “Tôi sẽ sang ngay hầm T1”. Liền sau đó, tôi báo cáo tình hình lên Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng chỉ thị: “Thông báo ngay cho Quân chủng PK-KQ. Báo động Hà Nội, Hải Phòng. Cứ 5 phút báo cáo tôi một lần”. Đồng chí Trực ban trưởng Trần Độ mở Micro báo cáo tình hình cho các Uỷ viên Bộ Chính trị, Nhà nước và Chính phủ.
Tôi bấm còi báo động phòng không liên hồi cho thành phố Hà Nội qua còi điện trên nóc tòa nhà Quốc hội ở Ba Đình trước khi B-52 ném bom Hà Nội 25 phút. Lúc 20 giờ 18 phút, chiếc B-52 đầu tiên bị bắn rơi, chúng tôi vui mừng ôm lấy nhau, tin chắc ta sẽ thắng lớn.
Tại hầm T1 này, chúng tôi thay phiên nhau trực chiến suốt 24/24 giờ, có nhiệm vụ nắm chắc tình hình địch-ta, lên bản đồ diễn biến chiến dịch, đề xuất cách đánh, xử lý các tình huống lên Thủ trưởng Bộ, truyền đạt mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên đến các quân, binh chủng, các quân khu, quân đoàn, cơ quan trực thuộc…Phải đảm bảo hoàn thành cả 3 nhiệm vụ là đánh máy bay địch, nhất là B-52; công tác phòng không nhân dân; công tác giao thông vận tải chi viện chiến trường miền Nam.
Thế là trong suốt 12 ngày đêm cuối tháng 12/1972, tại hầm Chỉ huy tác chiến T1-BTTM này, đồng chí Tổng Tham mưu trưởng, nhiều thủ trưởng Bộ Quốc phòng, BTTM và các Tổng cục đã trực tiếp chỉ huy, chỉ đạo quân-dân miền Bắc, mà nòng cốt là Quân chủng PK-KQ tiến hành trận Quyết chiến chiến lược trên bầu trời Hà Nội, giành thắng lợi hết sức to lớn, mang ý nghĩa thời đại.
45 năm trôi qua, với biết bao thay đổi “long trời lở đất” trên thế giới và trong nước, cho phép ta đủ điều kiện để suy ngẫm và đánh giá đầy đủ hơn, chính xác hơn về sự kiện này.
Bác Ninh nhấn mạnh: Tôi nhớ mãi đồng chí Lê Duẩn, Bí thư Thứ nhất Trung ương Đảng ta đã có kết luận hết sức chính xác về chiến thắng vĩ đại này: “Chính trong lúc địch tưởng có thể xoay chuyển tình thế và đi gần đến thắng lợi thì chúng lại phải chịu đựng những thất bại nặng nề, không lường hết được; trái lại, trong lúc gặp vô vàn khó khăn và đứng trước tình thế hiểm nghèo, nhờ sự chỉ đạo chiến lược đúng đắn của Đảng ta, nhờ sức chiến đấu anh dũng và sự nỗ lực phi thường của quân và dân ta, Cách mạng Việt Nam đã vượt qua mọi thử thách, tiến lên những bước nhảy vọt”.
Được biết, hầm T1-BTTM được xây dựng vào năm 1964, là nơi tiếp nhận những báo cáo cũng như trực tiếp truyền đi các mệnh lệnh chỉ đạo của Bộ Tổng Tư lệnh đến khắp các chiến trường trên cả nước. Đặc biệt, trong 12 ngày đêm cuối năm 1972, Hầm T1 là nơi đã phát ra những hồi còi đầu tiên báo động phòng không toàn thành phố Hà Nội. Từ hầm chỉ huy tác chiến, mệnh lệnh chiến đấu chính xác, kịp thời được truyền tới các đơn vị tên lửa, phòng không, quyết đánh trúng đích, đập tan cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B-52 của Mỹ. Hiện nay, căn hầm là một trong những di tích cách mạng quan trọng, góp phần làm nổi bật giá trị của Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, hiện Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội đã nỗ lực phục chế, tôn tạo gần như nguyên vẹn hầm Chỉ huy tác chiến T1-BTTM và các công trình khác. Thông qua đó, giúp nhân dân, thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế hiểu sâu hơn, trực tiếp hơn về truyền thống yêu nước của dân tộc ta, phát huy thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Thủ đô Hà Nội tiến nhanh, tiến vững chắc trên con đường xây dựng đất nước công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Trần Hiền-Thu Huyền
(Ghi theo lời kể của Thiếu tướng Nguyễn Văn Ninh)
