Hợp tác xã kiểu mới

Từ khi Luật Hợp tác xã năm 2012 có hiệu lực, hợp tác xã (HTX) kiểu mới đã đi vào hoạt động theo đúng nghĩa của nó là hướng về thành viên của mình. Mọi dịch vụ của HTX đều ưu tiên phục vụ và mang lại lợi ích gắn với quyền lợi thiết thực cho các thành viên.

HTX phải trở thành nhân tố gắn kết nông dân với doanh nghiệp.

So với HTX kiểu cũ, sự thay đổi lớn nhất của HTX kiểu mới là về cơ cấu bộ máy quản lý, thay thế ban chủ nhiệm là hội đồng quản trị (HĐQT), hoạt động như một doanh nghiệp. Ở đó, lợi ích của thành viên đều như nhau, mỗi quyết định, mỗi thay đổi đều phải có sự thông qua của tất cả thành viên hướng đến sự gắn kết cần thiết để phát triển. Thành viên của HĐQT phải có được sự tín nhiệm cần thiết, thể hiện bằng năng lực, sự sáng tạo trong chiến lược kinh doanh, giúp cho HTX có được sự thích nghi kịp thời trong giai đoạn mới.

Thực tế triển khai tại nhiều địa phương cho thấy, các mô hình HTX kiểu mới được thành lập và vận hành mang lại hiệu quả bước đầu cho kinh tế hợp tác xã nói riêng và kinh tế tập thể nói chung.

Chủ thể quan trọng nhất của quá trình tái cơ cấu nền nông nghiệp chính là các HTX. Bởi vì HTX luôn có sức mạnh kinh tế để đàm phán đầu vào, đầu ra có lợi cho xã viên; nghiên cứu thị trường và hướng dẫn kỹ thuật mới, hỗ trợ nông dân khi gặp khó khăn trong sản xuất; xây dựng thương hiệu, lựa chọn đối tác tiêu thụ sản phẩm, có thể phát triển các cửa hàng tiêu thụ sản phẩm riêng, nhà kho dùng chung cho các xã viên; ký hợp đồng với doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm hoặc trực tiếp xuất khẩu và tiêu thụ qua chuỗi cửa hàng, siêu thị riêng của mình... Các HTX có cơ hội để tiếp cận những nguồn vốn vay ưu đãi để mở rộng sản xuất. Thông qua phương thức sản xuất Hợp tác xã và Liên hiệp Hợp tác xã, vị thế của người nông dân trong đàm phán mua bán trên thị trường được thay đổi căn bản, là tiền đề để phân phối lại giá trị gia tăng của sản xuất.

Tuy nhiên, để phát huy hơn nữa vị trí và vai trò của mô hình HTX kiểu mới trong phát triển kinh tế tập thể, vẫn còn một chặng đường dài khó khăn phía trước. Tại nhiều nơi ở địa phương, nhận thức của người dân cũng như cán bộ quản lý chưa thật sự hiểu hết về vị trí và vai trò hoạt động của kinh tế hợp tác. Mặt khác, khuôn khổ pháp lý vẫn còn nhiều bất cập, đơn cử như việc chậm trễ ban hành các văn bản chính sách hướng dẫn thi hành luật nên việc thực thi gặp khó khăn. Ngoài ra, những khó khăn về vốn, nhân lực quản lý HTX... cũng rất cần sớm được khắc phục.

Thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, đến nay phần lớn các HTX nông nghiệp mới chỉ tập trung cung cấp các dịch vụ đầu vào như cung ứng giống, vật tư. Hơn 90% số HTX không tham gia vào hoạt động liên kết tiêu thụ nông sản và kết nối nông dân với doanh nghiệp. Đây là nguyên nhân chính làm nông dân chưa thật sự mặn mà với HTX. Vì vậy, cần thúc đẩy hơn nữa việc liên kết giữa các hộ sản xuất nhỏ lẻ để HTX đóng vai trò trung gian, kết nối giữa nông dân và doanh nghiệp trong chuỗi hoạt động sản xuất, vừa giúp giải quyết dịch vụ đầu vào, đầu ra cho sản phẩm.

Phát huy vai trò của nông dân trong cơ cấu lại kinh tế nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới là vấn đề rất lớn, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó Nhà nước có vai trò quan trọng trong kiến tạo các cơ chế, chính sách đột phá; các doanh nghiệp tạo lập mô hình chuỗi giá trị mà người nông dân được tham gia với tư cách là đối tác bình đẳng, đàm phán và được hưởng lợi xứng đáng giá trị gia tăng mang lại; nhà khoa học mở mang văn hóa cho nông thôn, ứng dụng thành tựu khoa học vào nông nghiệp để mang lại giá trị cao hơn. Hợp tác xã tạo ra sức mạnh liên kết giữa các hộ gia đình để ứng phó với bất lợi của thị trường; các tổ chức xã hội, trực tiếp là Hội Nông dân làm "bà đỡ" cho nông dân phát triển bền vững, chống chịu tốt hơn với các rủi ro, khó khăn, thách thức, tiến tới làm chủ chính mình, làm chủ các mối quan hệ phức tạp trong kinh tế thị trường.

HOÀNG HƯƠNG