Định vị toàn cầu vệ tinh
Hệ thống định vị toàn cầu là tên gọi chung các hệ thống định vị trên thế giới hiện nay. Đây là hệ thống dẫn đường vệ tinh dùng để cung cấp thông tin về vị trí, tốc độ và thời gian cho các máy thu ở khắp mọi nơi trên trái đất, trong mọi thời điểm và mọi điều kiện thời tiết, có độ chính xác cao, thời gian đo đạc nhanh.
Mô phỏng hệ thống định vị toàn cầu.
Hệ thống định vị toàn cầu được dùng phổ biến nhất là GPS do Mỹ nghiên cứu, sản xuất và quản lý. Đây là hệ dẫn đường dựa trên một mạng lưới 24 vệ tinh được Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đặt trên quỹ đạo không gian. Gần như đồng thời với lúc Mỹ phát triển GPS, Liên Xô cũng phát triển hệ thống tương tự với tên gọi GLONASS. Sau đó Liên minh châu Âu phát triển hệ dẫn đường vệ tinh của mình mang tên Galileo. Trung Quốc thì có hệ thống định vị toàn cầu mang tên Bắc Đẩu gồm 35 vệ tinh.
Ban đầu, GPS và GLONASS đều được phát triển cho mục đích quân sự, nên mặc dù chúng dùng được cho dân sự nhưng không hệ thống nào đưa ra sự đảm bảo tồn tại liên tục và độ chính xác. Vì thế không thỏa mãn được những yêu cầu an toàn cho dẫn đường dân sự hàng không và hàng hải, đặc biệt là tại những vùng và thời điểm có hoạt động quân sự của những quốc gia sở hữu các hệ thống đó. Chỉ có hệ thống dẫn đường vệ tinh châu Âu Galileo (đang được xây dựng) ngay từ đầu đã đặt mục tiêu đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt của dẫn đường và định vị dân sự.
Công nghệ định vị toàn cầu được ứng dụng trong nhiều hoạt động đời sống, có thể kể đến việc thành lập các mạng lưới khống chế trắc địa cho độ chính xác cao cũng như thời gian đo đạc nhanh, tăng năng suất lao động. Mới đây, tại Việt Nam, Cục Đo đạc và Bản đồ Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã khởi công Dự án đầu tư “Xây dựng mạng lưới trạm định vị toàn cầu bằng vệ tinh trên lãnh thổ Việt Nam” và triển khai xây dựng Trạm định vị toàn cầu bằng vệ tinh đầu tiên tại Trạm Khí tượng nông nghiệp Mộc Châu, huyện Mộc Châu (Sơn La). Ông Phan Đức Hiếu, Cục trưởng Cục Đo đạc và Bản đồ Việt Nam cho biết: Dự án này là một trong những dự án trọng điểm được Bộ Tài nguyên và Môi trường giao triển khai trong giai đoạn 2016 – 2020. Với việc triển khai Dự án này, công nghệ và hạ tầng kỹ thuật của ngành đo đạc, bản đồ Việt Nam sẽ có bước ngoặt lớn góp phần thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới, tăng năng suất lao động trong lĩnh vực đo đạc, bản đồ; phục vụ tích cực cho xây dựng hệ thống quy chiếu động, tham gia vào hệ thống lưới địa động lực quốc tế; hiện đại hóa cơ sở hạ tầng đo đạc và bản đồ.
Đặc biệt, bằng công nghệ định vị vệ tinh theo phương thức mới, sẽ hướng đo đạc và bản đồ của Việt Nam theo hướng hiện đại, phù hợp với sự phát triển của công nghệ thông tin, kỹ thuật truyền dẫn số liệu cũng như tạo ra những bước tiến của các hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh.
Dự án được xây dựng với tổng số 65 trạm thu tín hiệu vệ tinh liên tục 24/24 giờ (trạm CORS). Các trạm CORS được phân bố đều trên toàn lãnh thổ Việt Nam, liên tục thu tín hiệu vệ tinh từ các hệ thống định vị toàn cầu và truyền về trạm trung tâm để xử lý dữ liệu. Tại trạm trung tâm, số liệu được kiểm tra, đánh giá và xử lý để tạo ra các sản phẩm số liệu dịch vụ như số liệu xử lý sau, số liệu hiệu chỉnh thời gian thực cấp cho người dùng, đồng thời lưu trữ số liệu sẵn sàng tại máy chủ phục vụ người sử dụng truy cập và sử dụng theo quyền truy cập được phân cấp.
Các trạm sẽ làm cơ sở xây dựng khung tham chiếu quốc gia, cũng như cung cấp số liệu chính xác cao phục vụ cho các mục đích nghiên cứu dịch chuyển bề mặt trái đất, cảnh báo biến động của lớp vỏ trái đất trên lãnh thổ Việt Nam và khu vực.
HOÀNG HƯƠNG
