Bảo vệ động vật hoang dã

Động vật hoang dã có giá trị về thực phẩm, dược liệu, mỹ nghệ, nguyên liệu, làm cảnh, khoa học, xuất khẩu... Do dân số ngày càng tăng, nhu cầu của con người càng cao, ý thức bảo vệ động vật hoang dã còn hạn chế nên số lượng các loài động vật giảm sút nhanh chóng, nhiều loài đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Trước nguy cơ đó, người ta quy định các cấp độ tuyệt chủng của chúng: Số lượng cá thể giảm 80% được xếp vào cấp độ rất nguy cấp; số lượng giảm 50% là cấp độ nguy cấp; số lượng giảm 20% ở cấp độ sẽ nguy cấp; động vật quý hiếm được nuôi hoặc bảo tồn được xếp vào cấp độ ít nguy cấp.

Khám bệnh cho gấu ở Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội.

Tiếp nối các thành tựu trong công tác đấu tranh với tội phạm liên quan đến động vật hoang dã, trong 10 năm qua nước ta đã đạt được nhiều kết quả lớn trong đấu tranh với tình trạng săn bắt và buôn bán trái phép động vật hoang dã. Nhiều cố gắng được triển khai nhằm tăng cường thể chế, chính sách, khắc phục lỗ hổng pháp luật, nâng cao khung hình phạt... để bảo vệ các loài động vật ở mức nguy cấp, quý, hiếm. Năng lực thực thi pháp luật của các cơ quan chức năng cũng đã được nâng cao, đặc biệt, tính minh bạch và tinh thần trách nhiệm khi thi hành nhiệm vụ của các cán bộ và cơ quan thực thi pháp luật được gia tăng đáng kể.

Theo khảo sát của Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) tại 6 đô thị lớn, vi phạm về tiêu thụ động vật hoang dã trái phép đã giảm gần 1/3. Số lượng gấu bị nuôi nhốt tại các trang trại giảm 72%. Trong 3 năm trở lại đây, số vụ vi phạm được người dân thông báo qua đường dây nóng miễn phí về bảo vệ động vật hoang dã của ENV 1800-1522 đã tăng gấp đôi. Lực lượng Hải quan, Công an triệt phá thành công nhiều vụ vận chuyển trái phép ngà voi, vảy tê tê tại các cảng và khu vực biên giới. Các cơ quan chức năng địa phương đã khám phá và bắt giữ nhiều vụ buôn bán trái phép động vật hoang dã với quy mô lớn.

Tuy vậy, vẫn còn nhiều trở ngại lớn thách thức công tác bảo vệ các loài động vật hoang dã như hổ, tê giác, tê tê và những loài nguy cấp, quý hiếm khác. Qua rà soát khoảng 200 bản án xét xử vụ việc vi phạm nghiêm trọng về động vật hoang dã trong giai đoạn 2010-2016, cho thấy: Không một kẻ cầm đầu mạng lưới buôn bán động vật hoang dã lớn nào bị bắt giữ hay khởi tố trong 6 tháng gần đây. Trong vụ một đối tượng trong đường dây buôn bán động vật hoang dã bị bắt giữ cùng 10 tấn rùa biển, với quy trình tố tụng kéo dài, phải sau 2 năm từ khi phát hiện, một đối tượng mới bị khởi tố. Bộ luật Hình sự có các khung hình phạt nghiêm khắc cho loại tội phạm này nhưng trong 6 năm qua, hầu hết các đối tượng vi phạm chỉ bị xử lý tù treo hoặc cải tạo không giam giữ. Đến mức, những kẻ phạm tội cho rằng buôn bán động vật hoang dã là một hoạt động “an toàn” với lợi nhuận cao và rủi ro thấp.

Do đó, cần điều tra, bắt giữ và khởi tố những đối tượng cầm đầu các đường dây buôn bán trái phép sừng tê giác, ngà voi, hổ, rùa biển và nhiều loài động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm khác. Tích cực điều tra triệt phá các mạng lưới tội phạm lớn và trừng phạt thích đáng những kẻ đứng đầu các đường dây này, theo đúng tinh thần Chỉ thị số 28 ngày 12/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ.

Có thực trạng là từ năm 2007, số lượng hổ nuôi nhốt tại các vườn thú và cơ sở tư nhân tăng từ 55 lên hơn 189 cá thể, cho hổ sinh sản thiếu kiểm soát... Trong khi các cá thể hổ được gây nuôi không có giá trị bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm này. Trong 14 cơ sở tư nhân nuôi nhốt hổ, một số cơ sở còn “buôn lậu” hổ con trên thị trường hợp pháp. Ngăn chặn sự phát triển của các cơ sở này là quan trọng để giải quyết tình trạng buôn bán hổ trái phép. Người ta lo ngại có vấn nạn xảy ra như đối với gấu năm 2005, khi Nhà nước đăng ký quản lý đối với hàng nghìn cá thể gấu có nguồn gốc bất hợp pháp được nuôi nhốt tại các cơ sở tư nhân.

ENV đã kêu gọi các cơ quan chức năng tiêu hủy toàn bộ khoảng 46 tấn ngà voi cùng hàng trăm kilogam sừng tê giác hiện đang được lưu giữ. Đóng cửa các cơ sở nuôi nhốt hổ tư nhân và nghiêm cấm mọi hình thức cho hổ sinh sản tại các vườn thú, cũng như những cơ sở khác nếu không phục vụ mục tiêu bảo tồn, giáo dục và nghiên cứu khoa học.

Những việc đó không dễ thực hiện nên việc bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm vẫn là cuộc đấu tranh đầy gian nan, phức tạp.

HOÀNG HƯƠNG