Gặp lại những con người làm nên cung đường huyền thoại

QPTĐ-Để làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, bên cạnh bộ đội- những chiến sĩ trực tiếp cầm súng chiến đấu ngoài mặt trận, thì có sự đóng góp rất to lớn của lực lượng thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến không quản ngại hiểm nguy, gian khó, băng rừng vượt dốc “Dù bom rơi xương tan thịt nát/Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh”, để tham gia vận chuyển lương thực, vũ khí, đạn dược phục vụ chiến dịch, góp phần quan trọng làm nên chiến thắng. Giờ đây, phần lớn những chàng trai, cô gái tuổi mười tám, đôi mươi năm nào đã trở thành người thiên cổ, số còn lại cũng đã qua tuổi “xưa nay hiếm”, song ký ức về những ngày tháng gian khổ mà hào hùng ấy vẫn còn vẹn nguyên trong ký ức những người còn ở lại.

Trong chuyến công tác cùng Hội nhà báo thành phố Hà Nội tại tỉnh Điện Biên, chúng tôi may mắn được gặp và trò chuyện với bà Nguyễn Thị Lý, ở tổ dân phố 8, phường Nam Thanh, thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, nguyên là dân công hỏa tuyến tham gia vận chuyển lương thực cho chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa. Trong chiếc tủ chè được đặt ở giữa phòng khách, bà Lý dành nơi trang trọng nhất để đặt những bức ảnh về một thời bà đã cùng chồng thồ lương thực lên Điện Biên Phủ. Biết chúng tôi muốn nghe lại câu chuyện “Dốc Pha Đin chị gánh, anh thồ/Đèo Lũng Lô anh hò chị hát”, dù đã bước sang tuổi 89, nhưng ký ức về một thời gánh gạo, mở đường, vượt rừng, vượt thác, núi cao, vực sâu dưới làn bom rơi, đạn nổ vẫn vẹn nguyên trong tâm trí, ánh mắt bà Nguyễn Thị Lý rạng rỡ, kể rành rọt cho chúng tôi về những tháng năm không thể nào quên.

Sinh ra và lớn lên ở thôn An Lạc, xã Hạnh Phúc, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, năm 1953, cô gái Nguyễn Thị Lý tròn 18 tuổi. Hưởng ứng lời hiệu triệu toàn dân tham gia vận tải lương thực phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ, cô gái xứ Thanh Nguyễn Thị Lý hăm hở xung phong lên đường. Bà Lý cho biết: “Thời điểm ấy, trong thôn, ngoài xã đâu đâu cũng có khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”. Hừng hực khí thế, rất nhiều người dân tình nguyện tham gia phục vụ chiến dịch, vì vậy đường ra mặt trận đông như ngày hội; cả thôn, cả xã chỉ còn người già, trẻ em ở lại”. Sau khi vượt qua các “vòng kiểm tra” cô gái Nguyễn Thị Lý cùng hàng trăm nam thanh nữ tú khác đảm nhận nhiệm vụ vận chuyển lương thực, thực phẩm cho chiến trường Điện Biên Phủ. Ngày đó, toàn bộ lương thực, thực phẩm, hàng hóa thiết yếu từ khắp nơi trong tỉnh Thanh Hóa được tập trung về kho Lược, Thọ Xuân và kho Cẩm Thủy. Từ đây lương thực tiếp tục được vận chuyển bằng nhiều hướng với nhiều cung đường khác nhau để bảo đảm an toàn, bí mật, tránh quân địch phát hiện, như: Cung đường từ Thọ Xuân lên Lang Chánh rồi đến Hồi Xuân, Quan Hóa, Thanh Hóa; cung đường từ Thọ Xuân qua Cẩm Thủy, lên Bá Thước rồi đưa về Hồi Xuân. Chặng xa hơn, hàng từ Hồi Xuân đến Suối Rút, Mai Châu, Hòa Bình. Từ đây, hàng tiếp tục được chuyển qua ngã ba Cò Nòi, Sơn La rồi qua đèo Pha Đin, đến huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên. Sâu hơn, hàng tiếp tục được chuyển vào kho lớn tại khu rừng Nà Tấu, cách trận địa gần 40km. Một hướng khác đi từ Phú Lệ, Quan Hóa, Thanh Hóa, xuyên rừng qua huyện Mường Lát, sang Thượng Lào rồi vòng về Điện Biên.

Ngừng lời, tay vân vê bức ảnh chụp một thời dân công hỏa tuyến của mình, bà Lý nhớ lại, ngày ấy, trung bình mỗi chị em phụ nữ gánh 20kg gạo từ Thọ Xuân lên kho ở Suối Rút, Hòa Bình để vận chuyển đi Sơn La và lên chiến trường Điện Biên. Đoàn dân công tải lương lên Điện Biên Phủ phải đi nhiều đường khác nhau để tránh sự phát hiện của mật thám, máy bay địch. Chủ yếu là đi vào ban đêm, để đưa được gạo đến nơi an toàn là cả một quá trình gian nan, vất vả không lời nào tả hết. Bom đạn quân địch nổ sát bên tai, đường rừng hiểm trở, dốc cao, vực sâu, muỗi vắt rừng đốt làm chị em sốt rét, cơm ăn, nước uống thiếu thốn, nhiều người ốm đau, bệnh tật, đã ra đi mãi mãi trên đường vận chuyển. Nhưng với tinh thần “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, từng đoàn xe đạp thô sơ, người gánh bộ nườm nượp nối nhau vượt qua núi cao, đèo sâu vào chiến dịch. Từ chuyến đi đầu tiên đó, bà không nhớ nổi đã tham gia bao nhiêu chuyến và vận chuyển bao nhiêu hàng hóa lên Điện Biên. Cho đến một ngày, họ được đồng đội tuyến trên truyền tin “Điện Biên Phủ đã giải phóng, đã chiến thắng”. Ngay lập tức, cả khu rừng trầm lặng hằng ngày như vỡ òa bởi tiếng hò reo của hàng vạn dân công.  

Với những đóng góp to lớn của thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến như bà Nguyễn Thị Lý trong tải lương cho Chiến dịch Điện Biên Phủ, Thanh Hóa trở thành hậu phương lớn nhất trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Tất cả các đợt Trung ương giao huy động, vận chuyển lương thực, Thanh Hóa đều hoàn thành và vượt chỉ tiêu. Điển hình, trong đợt đầu, Trung ương giao Thanh Hóa huy động, vận chuyển 1.352 tấn gạo, giao tại Hồi Xuân, 100 tấn thực phẩm giao tại Sơn La. Đợt 2, huy động và vận chuyển 1.000 tấn gạo, 165 tấn thực phẩm giao tại Km22 đường 41, Thanh Hóa đã hoàn thành trước thời hạn 3 ngày. Khi chiến dịch chuyển sang giai đoạn kết thúc, do yêu cầu khẩn cấp của chiến trường, Trung ương giao Thanh Hóa huy động đợt 3 với chỉ tiêu 2.000 tấn gạo và 282 tấn thực phẩm. Lúc này thóc dự trữ của tỉnh không còn, mùa vụ chưa đến kỳ thu hoạch, nhân dân đã “dốc bồ, đổ thúng” cung cấp cho tiền tuyến những hạt thóc cuối cùng; nhiều gia đình phải ăn ngô non, khoai sắn thay cơm dành gạo cho tiền tuyến. Để có đủ lương thực cho bộ đội ăn no đánh thắng, Thanh Hóa chủ trương huy động nhân dân ra đồng cắt tỉa từng nhánh lúa, bông lúa chín. Kết quả vượt chỉ tiêu giao, góp phần quan trọng làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ. Sau những tháng năm tham gia tải lương phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ, những dân công hỏa tuyến như bà Lý tiếp tục tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bà vinh dự được Nhà nước ghi công và tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất.

Đã 70 năm trôi qua, giờ đây những người “thồ hàng, gánh gạo, mở đường cho xe qua” như bà Lý còn lại rất ít. Nhưng những đóng góp của bà và đồng đội sẽ mãi mãi được lịch sử, được dân tộc tôn vinh và các thế hệ con cháu khắc ghi. Như cố Tổng Bí thư Lê Duẩn từng khẳng định: “Không có hậu phương Thanh - Nghệ - Tĩnh, Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh thì không có Chiến thắng Điện Biên Phủ”.

Văn Tuân