Luật cư trú và thẻ căn cước gắn chíp

QPTĐ-Tự do cư trú là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp và được cụ thể hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật về cư trú với những quy định cụ thể về điều kiện, thủ tục đăng ký cư trú. Qua đó, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho công dân được thực hiện quyền tự do cư trú, lựa chọn nơi cư trú.

Luật Cư trú năm 2006 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cư trú năm 2013 được ban hành đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong công tác lập pháp, góp phần từng bước hoàn thiện quy định của pháp luật về cư trú, đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý hành chính về trật tự xã hội, yêu cầu quản lý dân cư, bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Dự thảo Luật Cư trú mới đang trình Quốc hội tập trung thể chế hóa hai nhóm chính sách: Một là bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và thay thế bằng hình thức quản lý theo số định danh cá nhân, cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Hai là quy định về trình tự, thủ tục đăng ký cư trú theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính. Việc thực hiện quản lý dân cư thông qua phương thức mới bằng mã số định danh cá nhân sẽ dẫn đến việc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ 13 nhóm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký, quản lý thường trú, tạm trú của công dân.

Dự thảo Luật Cư trú mới quy định về phương thức quản lý dân cư mới thay thế sổ hộ khẩu. (Ảnh: Internet)

Thời điểm thực thi Luật Cư trú mới

Dự thảo Luật cư trú đang nhận được nhiều sự quan tâm của cử tri, nhân dân về phương thức quản lý dân cư mới thay thế cho cuốn sổ hộ khẩu giấy đã tồn tại gần 70 năm qua. Đây là sự thay đổi tích cực, phù hợp với sự phát triển của trình độ khoa học-công nghệ thông tin, đồng thời cũng phù hợp với xu thế chung của thế giới. Phương thức quản lý dân cư mới này góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý dân cư, cải cách, giảm bớt các thủ tục hành chính, tạo cơ chế thuận lợi cho người dân tham gia các hoạt động giao dịch dân sự, thể hiện tính minh bạch trong các hoạt động của cơ quan hành chính Nhà nước khi giao dịch với người dân.

Nếu dự thảo Luật Cư trú được thông qua sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2021. Theo lộ trình dự kiến, đến tháng 12/2020, toàn bộ công dân Việt Nam sẽ được cấp số định danh cá nhân. Tuy nhiên, sau hơn 4 năm triển khai Luật Căn cước công dân, đến nay mới có hơn 18 triệu công dân được cấp số định danh cá nhân. Từ nay đến thời gian đó không còn dài, cùng với những yêu cầu và khó khăn của công tác này, các đại biểu Quốc hội đã đề nghị Ban soạn thảo làm rõ tính khả thi của việc cấp số định danh cá nhân theo lộ trình, để khi luật có hiệu lực thi hành thì bảo đảm luật được tổ chức, triển khai trong cuộc sống. 

Ngoài ra, các đại biểu Quốc hội cho rằng, nếu bỏ sổ hộ khẩu giấy ngay thì tất cả các Ủy ban nhân dân xã, các cơ quan Nhà nước từ cơ sở sẽ phải trang bị lại toàn bộ hệ thống máy tính, cơ sở thiết bị để có thể truy cập, sử dụng để bảo đảm cơ sở pháp lý, thay vì chỉ kiểm tra sổ hộ khẩu như hiện nay. Cùng với đó, người làm công tác này cũng phải được đào tạo, hướng dẫn, tập huấn để quản lý, sử dụng. Việc thay đổi này sẽ tạo ra những chi phí không nhỏ. Do đó, các đại biểu đề nghị cần có lộ trình để thực hiện sự thay đổi này, hạn chế tối đa sự xáo trộn với người dân; những chỗ nào đủ điều kiện thì làm trước, có tổng kết, rút kinh nghiệm để bảo đảm phù hợp với mỗi địa phương.

Mã số định danh và thẻ căn cước công dân gắn chíp

Chứng minh thư 9 số được sử dụng từ năm 1957, sau 3 lần thay đổi vào năm 1964, 1999 thì đến năm 2012 được chuyển sang 12 số. Bắt đầu từ 1-1-2016, theo Luật Căn cước công dân số 59/2014/QH13 thì việc cấp căn cước công dân gắn mã số định danh được triển khai rộng rãi cho người từ 14 tuổi trở lên. Đến thời điểm hiện tại, 18 triệu căn cước công dân mã vạch đã được cấp để người dân sử dụng. Với những người chưa đổi sang căn cước công dân mã vạch thì vẫn sử dụng chứng minh nhân dân loại 12 số hoặc chứng minh nhân dân loại 9 số. Theo dự kiến trước đây thì chậm nhất là từ ngày 1-1-2020, việc cấp căn cước công dân gắn mã số định danh được triển khai đồng bộ trên toàn quốc. Tuy nhiên, đến nay mới có 16 tỉnh, thành phố trên cả nước đủ điều kiện thực hiện việc cấp thẻ căn cước công dân. 

Tuy nhiên, Bộ Công an lại vừa mới báo cáo Chính phủ xin chủ trương cấp căn cước công dân gắn chíp thay cho căn cước công dân mã vạch như hiện nay. Lý giải rằng, căn cước công dân gắn chíp có nhiều ưu điểm hơn so với mã vạch. Mức độ bảo mật của chíp rất cao, cho nên thông tin định danh của công dân được lưu trên căn cước công dân gắn chíp là không thể thay đổi và không thể giả mạo. Lượng thông tin lưu trữ lớn hơn nhiều lần so với căn cước công dân mã vạch, có thể lưu trữ được nhiều trường thông tin, tích hợp thêm các thông tin của các bộ, ngành khác, như bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bằng lái xe và các loại giấy tờ có giá trị khác. Nếu được Chính phủ phê duyệt và đáp ứng được các yêu cầu, thì từ tháng 11-2020, sẽ bắt đầu cấp căn cước công dân gắn chíp trên toàn quốc.

Thiếu tướng Nguyễn Thanh Hồng, Ủy viên Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội cho rằng, việc cấp căn cước công dân gắn chíp sẽ giúp giảm bớt giấy tờ, thủ tục cho người dân và thuận tiện hơn trong công tác quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, triển khai dự án mới sẽ tốn kém, đầu tư chi phí ban đầu lớn. “Đơn cử, dự án làm thẻ căn cước và xây dựng dữ liệu cư dân quốc gia hiện tổng mức đầu tư hơn 3.000 tỷ đồng, con số để làm thẻ gắn chíp chắc chắn sẽ cao hơn, nên trước khi thực hiện cần cân nhắc kỹ”, Thiếu tướng Nguyễn Thanh Hồng dẫn chứng và cho rằng, vấn đề mấu chốt hiện nay là Bộ Công an phải xây dựng đồng bộ hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Vì chỉ khi hệ thống này hoàn thiện, kết nối được với các hệ thống dữ liệu của ngành khác thì việc dùng thẻ căn cước công dân gắn chíp mới hiệu quả. Chính phủ, đặc biệt là Bộ Công an phải có đánh giá tác động của việc chuyển đổi thẻ chíp thay cho thẻ mã vạch một cách đầy đủ. Bởi không thể chỉ đánh giá tác động mang tính chất định lượng mà phải có những đánh giá tác động mang tính chất định tính, để người dân hiểu hiệu quả và lợi ích của việc chuyển đổi này.

Song Hà