Về thăm làng nghề mộc Chanh Thôn

Người dân Chanh Thôn, xã Văn Nhân, huyện Phú Xuyên  thường truyền tụng nhau câu hát:

“Hỡi cô yếm thắm má hồng

Muốn nằm giường đẹp, lấy chồng Chanh Thôn…

Mùn cưa nhóm bếp, thổi cơm

Lấy anh không phải đun rơm, nhọ người…”

Chẳng biết nghề mộc ở Chanh Thôn có từ bao giờ, chỉ biết đã từ lâu lắm, đời các cụ, đời ông, đời cha đã từng vác hòm, đục, cưa đi kiếm ăn ở khắp mọi nơi, dịp Tết mới được về nhà. Còn việc đồng, việc nhà thì dành cho đàn bà, con trẻ. "Ngày ba, tháng tám" có mấy khi gặp đàn ông trong làng. Người Chanh Thôn gọi nghề của họ là nghề "Làm đẹp cho nhà người".

Nghề mộc đem lại việc làm với thu nhập ổn định cho nhiều người dân Chanh Thôn.

Nhưng đấy chỉ là chuyện của hôm qua. Còn hôm nay trong cơ chế thị trường mới, người Chanh Thôn, nhất là lớp trẻ dám nghĩ, dám làm đã cùng lớp đàn anh đi trước gìn giữ, phát triển nghề mộc truyền thống, làm giàu trên chính mảnh đất quê mình. Từ năm 2003, Chanh Thôn đã được công nhận là làng nghề truyền thống và đến nay vẫn giữ vững danh hiệu Làng văn hoá cấp Thành phố.

Bước chân vào tới đầu làng đã thấy nhịp sống hối hả, rộn ràng qua tiếng máy cưa, máy đục, cả làng ngan ngát mùi hương đặc trưng của gỗ. Người dân Chanh Thôn chăm chỉ, chuyên cần làm đẹp cho bao ngôi nhà, trang hoàng cho bao tổ ấm khi mùa cưới đến. Làng Chanh Thôn là một làng Việt cổ, được thiên nhiêu ưu đãi phong cảnh hữu tình, giao thông thuận tiện. Đó là điểm mạnh để làng nghề phát triển, mở rộng giao thương với khách hàng.

Cả làng có 348 hộ với 1.450 nhân khẩu, nhưng có tới gần 200 hộ làm nghề chế biến gỗ, 100 hộ có xưởng sản xuất với thiết bị, dụng cụ lao động tân tiến, đem lại năng suất cao. Bây giờ tất cả nhờ điện, cơ khí hoá, con người được giải phóng sức lao động mà lợi nhuận lại cao gấp nhiều lần. Mỗi xưởng mộc có vốn đầu tư từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng, thu lãi hàng năm vài trăm triệu. Lương công nhân làm nghề tối thiểu từ 4-5 triệu, thợ giỏi là 8-10 triệu đồng.

Ông chủ trẻ Trần Văn Hải chia sẻ: “Mong muốn lớn nhất của chúng tôi là được tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi phát triển ngành nghề. Ông cha ta có câu “Có tài không bằng dài vốn”, nhiều khi chúng tôi không đủ tiền để mua vật liệu, mua gỗ. Bởi chủ gỗ phải bán cả xe mới có giá rẻ, còn mua lẻ sẽ rất đắt. Nếu mua được vật liệu giá rẻ chắc chắn thu nhập và lương công nhân sẽ cao hơn”.

Hướng tới làm giàu là nguồn sinh khí hừng hực của lớp trẻ. Đa số các ông chủ ở Chanh Thôn đều rất trẻ (từ 25-45 tuổi). Họ xông xáo, dám nghĩ, dám làm, dám tìm hướng kinh doanh mới, thị trường tiêu thụ sản phẩm cho làng. Lớp trẻ Chanh Thôn biết dựa vào kinh nghiệm kinh doanh, sản xuất cẩn trọng của lớp người đi trước. Nhiều xưởng kinh doanh sản xuất có hiệu quả kinh tế cao, điển hình là các hộ: Nguyễn Văn Bình, Trần Văn Hải, Vũ Văn Tiến, Vũ Văn Quynh, Vũ Duy Hưởng... Đặc biệt, trưởng thôn Vũ Văn Quynh vừa tham gia tốt công tác xã hội, vừa phụ trách một xưởng mộc, cơ khí. Xưởng của anh đảm bảo việc làm và thu nhập ổn định cho hơn 10 lao động thường xuyên.

Cũng do sự cuốn hút, say mê của công việc làng nghề nên lớp trẻ Chanh Thôn không vướng vào tệ nạn xã hội. Chanh Thôn là một trong những làng văn hóa tiêu biểu của Phú Xuyên không có tệ nạn nghiện hút. Khác với lớp cha ông đi trước, lớp trẻ Chanh Thôn bây giờ việc đầu tiên là làm đẹp cho chính ngôi nhà của mình. Nội thất trong từng gia đình chính là "biển quảng cáo” hiệu quả nhất để khách hàng đến thăm và ký kết hợp đồng sản xuất, mua bán sản phẩm. Đến thăm Chanh Thôn mới thấy hết bàn tay tài ba, khéo léo của dân làng nghề. Những thớ gỗ cứng như vậy được uốn lượn uyển chuyển theo từng mẫu hoa văn. Thật đúng là những bức tranh được làm từ gỗ.

Làng Chanh Thôn không chỉ là một làng nghề truyền thống mà còn là cái nôi của ca trù xứ Bắc-một loại hình âm nhạc cung đình, bác học. Năm 2009, Chanh Thôn chính thức được UNESCO công nhận là Địa chỉ văn hóa dân gian về nghệ thuật ca trù. Ca trù phát triển ở Chanh Thôn từ những năm trước Cách mạng Tháng Tám. Cả làng Chanh Thôn từ em nhỏ cho đến cụ già đều say mê loại hình nghệ thuật này. Câu lạc bộ hát ca trù Chanh Thôn có hơn 50 diễn viên và 1 dàn nhạc với trống, phách và những tay đàn điêu luyện. Câu lạc bộ đã đạt được nhiều huy chương vàng trong liên hoan thi hát các câu lạc bộ ca trù toàn quốc và nhận được nhiều bằng khen của Bộ Văn hóa Thông tin. Có 3 cụ được phong nghệ nhân nên lớp Ca nương trẻ luôn được dìu dắt tận tình.

Về Chanh Thôn hôm nay, du khách không chỉ được thưởng thức mùi thơm của gỗ mà còn được nghe nhịp phách luyến láy và giọng ca say mê của các ca nương, kép đàn xen lẫn tiếng máy cưa, máy đục, trạm của làng nghề truyền thống. Đây quả là bức tranh đồng quê tuyệt đẹp trong thời kỳ nông thôn đổi mới.

Phạm Thị Dần