Lượng hóa thuần phong mỹ tục
Luật Xuất bản 2012 của Việt Nam có khoản 1b, điều 10 quy định “Những nội dung và hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản” với những cuốn sách: “Tuyên truyền kích động chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa các dân tộc và nhân dân các nước; kích động bạo lực; truyền bá tư tưởng phản động, lối sống dâm ô, đồi trụy, hành vi tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong mỹ tục.”
Hội sách mùa Thu 2016 thu hút đông đảo bạn đọc quan tâm.
Vậy, thế nào là “phá hoại thuần phong mỹ tục”? Theo TS. Quách Thu Nguyệt, Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ thì: “Thuần phong mỹ tục là một khái niệm mênh mông, nhưng tôi có nghiên cứu luật, rồi tra từ điển, thì thấy được định nghĩa khá là đơn giản: đó là phong tục tập quán lành mạnh của dân tộc. Vậy mà đó là một trong 4 nội dung, 6 hành vi nằm trong điều 10 của Luật xuất bản mà mỗi người làm xuất bản sách phải thuộc nằm lòng”.
Tìm hiểu được biết, giáo trình xuất bản ở các nước có nền xuất bản phát triển, thì người ta không có quy phạm “phá hoại thuần phong mỹ tục”, mà chỉ lưu ý cụ thể vào bốn điểm: Không vu khống, thóa mạ cá nhân, tổ chức; không xúc phạm đời tư; tránh nội dung kích dục, dâm ô, tục tĩu và vấn đề đạo đức cầm bút, tôn trọng bản quyền, tác quyền…
Ở ta, nói “thuần phong mỹ tục” là nói tới đạo đức. Nhưng vì không được lượng hóa cụ thể như ở các nước, nên có những trường hợp cụ thể khi xảy ra đã tạo ra nhiều tranh cãi gay gắt từ nhiều phía: Cơ quan quản lý, Nhà xuất bản, đơn vị kinh doanh!
Lý giải về những khó khăn trong xác định tội “phá hoại thuần phong mỹ tục”, có người lý giải: Ở mỗi lĩnh vực có một đặc thù khác nhau. Với điện ảnh, biểu diễn, tội “phá hoại thuần phong mỹ tục” dễ nhận thấy, còn văn học, vì tính đa nghĩa của ngôn từ, đôi khi khó xử lý!. Có thể kể đến trường hợp như tác phẩm Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu, Sợi xích của Lê Kiều Như, Sát thủ đầu mưng mủ của Thành Phong… cơ quan quản lý đã thổi còi nhưng trong dư luận lại có nhiều ý kiến trái chiều. Có nhiều bạn đọc cho rằng, nó phản ánh đúng ngôn ngữ của giới trẻ lúc bấy giờ.
Hay như chuyện “Thúy Kiều khỏa thân” trên bìa cuốn sách Truyện Thúy Kiều (do Nhã Nam xuất bản vào năm ngoái nhân kỷ niệm 250 năm ngày sinh đại thi hào Nguyễn Du) đã được nhắc đến trong buổi tọa đàm có sự tham gia của Phó cục trưởng Cục Xuất bản Nguyễn Ngọc Bảo. Hình bìa vẽ Thúy Kiều đang tắm này hoàn toàn khác lạ so với bìa các ấn phẩm về Kiều trước đây, nên ngay khi được công bố đã lập tức gây xôn xao mạng xã hội. Nhiều ý kiến cho rằng hình bìa này “dung tục”, “đi ngược thuần phong mỹ tục Việt Nam”, “không xứng tầm kiệt tác văn học của dân tộc”. Đây là tác phẩm của danh họa Lê Văn Đệ-họa sĩ Trường Mỹ thuật Đông Dương, in trong Tập văn họa kỷ niệm Nguyễn Du xuất bản năm 1942, được họa sĩ Tạ Quốc Kỳ Nam thiết kế lại. Cục Xuất bản khi đó đã phải vào cuộc bằng cách thành lập Hội đồng thẩm định để lấy ý kiến về bìa sách. Kết quả: sách vẫn phát hành theo kế hoạch.
Thực tế cho thấy, nhiều loại sách dù cơ quan chức năng đã xử lý cấm phát hành nhưng ở các cửa hàng sách thỉnh thoảng vẫn thấy bán!
Hiện nay, một cuốn sách được xử lý về tội “phá hoại thuần phong mỹ tục” thường có hai cấp độ là Nhà xuất bản tự lập hội đồng thẩm định lại và Cục Xuất bản lập hội đồng xác định. Nhưng vì không thể có những chi tiết mang tính lượng hóa và thiếu sự đóng góp của giới chuyên môn nên vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là thiếu sự thống nhất. Bởi thực tế cho thấy, đã có những cuốn sách bị cấm nhưng không thuyết phục về chuyên môn, mệnh lệnh hành chính không thỏa mãn các bên liên quan làm ra cuốn sách-đó là nhà xuất bản và người viết.
Rõ ràng, việc lượng hóa các quy định trong thực hiện thuần phong mỹ tục là điều cần thiết và cần sớm được cụ thể hóa. Bởi lẽ nó không chỉ là “tiêu chí” hay nói cách khác cơ sở để các nhà viết sách, các Nhà xuất bản thực hiện, mà còn là cơ sở quan trọng để các cơ quan quản lý theo dõi, kiểm tra, xử lý các đơn vị vi phạm văn hóa “thuần phong mỹ tục” trong hoạt động xuất bản hiện nay.
DUY MINH
