Giám mà không sát !
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nước ta có hơn ba trăm khu công nghiệp, cụm khu công nghiệp nằm rải rác ở khắp các tỉnh, thành phố. Cùng với lợi ích tích cực về kinh tế, giải quyết việc làm cho hàng triệu người, thì những hệ lụy mà những khu công nghiệp này gây ra đã khiến môi trường ô nhiễm bởi các chất thải rắn, kim loại, hóa chất... Nghiêm trọng nhất là ô nhiễm nguồn nước, với tốc độ gia tăng cao hơn rất nhiều so với tổng nước thải từ các lĩnh vực khác.
Pháp luật hiện hành đã quy định tương đối đầy đủ trách nhiệm của chủ đầu tư khu công nghiệp, các doanh nghiệp trong việc thực hiện đầy đủ cam kết của báo cáo đánh giá tác động môi trường. Đó là với các khu công nghiệp thì phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải tập trung, duy trì hoạt động ổn định và hiệu quả trong suốt quá trình hoạt động.
Doanh nghiệp trong khu công nghiệp có nước thải phải xử lý sơ bộ đạt tiêu chuẩn đầu vào của hệ thống xử lý nước thải tập trung trước khi thải vào hệ thống thu gom nước thải. Tuy nhiên đến nay, chỉ có khoảng 66% khu công nghiệp có trạm xử lý nước thải tập trung. Nhiều khu công nghiệp đã đi vào hoạt động mà hoàn toàn chưa triển khai xây dựng hệ thống xử lý nước thải cục bộ hoặc có nhưng không vận hành, hay vận hành không hiệu quả, xuống cấp.
Nhiều doanh nghiệp thực hiện không đúng các nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường cũng như cam kết bảo vệ môi trường đã được phê duyệt; xả nước thải, khí thải không đạt quy chuẩn kỹ thuật về môi trường; kê khai thiếu hoặc trốn phí bảo vệ môi trường đối với nước thải, chất thải rắn, chất thải nguy hại và các loại phí môi trường khác...
Trong khi đó, việc thanh, kiểm tra về môi trường tại địa phương còn một số tồn tại, hạn chế như lực lượng cán bộ làm công tác kiểm tra, thanh tra còn mỏng, năng lực hạn chế; chưa được trang bị đầy đủ các trang thiết bị, phương tiện cần thiết... Thêm vào đó, hệ thống văn bản pháp luật, cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ; mạng lưới quan trắc, thống kê nguồn thải chưa đáp ứng yêu cầu.
Việc kiểm tra, giám sát, thanh tra về xả thải hiện nay vẫn rời rạc, gần như không có kết nối giữa trung ương với địa phương, cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm. Do đó không phát hiện, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm. Nhiều doanh nghiệp xả thải với số lượng nhiều nhưng khai với các cơ quan chức năng ít. Bên cạnh đó, những vướng mắc từ thực tế triển khai Nghị định số 179 của Chính phủ về xử phạt vi phạm pháp luật trong bảo vệ môi trường cũng khiến lực lượng chức năng khó khăn trong thi hành. Bởi vậy, câu nói phổ biến khắp nơi như một nhận xét rằng giám sát môi trường thì có giám mà không sát!
Để giải quyết vấn đề này, các cơ quan chức năng cần tăng cường việc thanh, kiểm tra, tăng cao mức xử phạt. Tăng cường công tác thẩm định, thẩm duyệt cho các đơn vị, doanh nghiệp khi đi vào sản xuất phải đảm bảo đúng quy định về xử lý chất thải ra môi trường. Quy rõ trách nhiệm nếu người có trách nhiệm mà để cho doanh nghiệp sản xuất khi chưa đảm bảo về tiêu chí bảo vệ môi trường.
Đơn vị sản xuất phải có cam kết với cơ quan chức năng, tự giác chấp hành các quy định bảo vệ môi trường. Nếu cam kết rồi mà không thực hiện, cố tình vi phạm thì xử phạt thật nặng, thậm chí giải thể. Cần làm tốt công tác tuyên truyền để người dân có ý thức tự giác thực hiện tốt Luật Bảo vệ môi trường. Khi phát hiện gian dối bất thường, người dân cần phản ánh ngay tới cơ quan chức năng để kịp thời xử lý.
Sắp tới Luật Hình sự (sửa đổi) sẽ cho phép xử lý hình sự đối với pháp nhân (tổ chức) gây ô nhiễm môi trường với hậu quả nghiêm trọng. Đồng thời, sẽ có những văn bản pháp luật quy định cụ thể hơn về việc xây dựng hạ tầng xử lý chất thải tại các khu công nghiệp. Chắc chắn đây sẽ là công cụ hữu ích để ngăn chặn tình trạng xả thải gây ô nhiễm môi trường hiện nay. Từ đó tạo điều kiện cho việc giám sát môi trường các khu công nghiệp có hiệu quả thiết thực.
HOÀNG HƯƠNG
