Tiêu chí và tiêu chuẩn

Đã có những ý kiến tranh luận về thuật ngữ tiêu chí và tiêu chuẩn. Rồi nhiều người cho rằng: Tiêu chí là các chuẩn mực để kiểm định, đánh giá hay thực hiện một việc, bao gồm các yêu cầu về chất lượng, mức độ, hiệu quả, khả năng, tuân thủ các qui tắc và qui định, kết quả cuối cùng cùng tính bền vững của nó. Có thể coi tiêu chí là tiêu chuẩn cụ thể. Trong một tiêu chuẩn bao gồm nhiều tiêu chí, thiếu một trong những tiêu chí thì chưa đạt chuẩn.

Cần có bộ tiêu chí mới về xây dựng nông thôn mới.

Vậy mà sau 5 năm thực hiện, một số nội dung của Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới chưa hoàn toàn phù hợp với thực tiễn đặc thù của vùng miền. Sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Bộ tiêu chí này được Quốc hội yêu cầu tại Nghị quyết số 100/2015/QH13 về phê duyệt chủ trương đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016- 2020.

Như vậy sắp tới chúng ta sẽ có Bộ tiêu chí mới thể hiện rõ sự chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII: “Chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới và quá trình đô thị hóa một cách hợp lý” và “chú trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới”.

Điều được khẳng định là: Cần có Bộ tiêu chí mới phù hợp với từng vùng, miền nhưng không được hạ thấp tiêu chuẩn, không để các địa phương phản ứng vì những cách hiểu khác nhau khi thực hiện. Bởi nó có ý nghĩa rất quan trọng tới sự thành, bại của Chương trình xây dựng nông thôn mới.

Nguyên tắc sửa đổi, bổ sung là không thay đổi số lượng, bố cục các nhóm tiêu chí, chỉ bổ sung chỉ tiêu theo hướng phù hợp với việc lồng ghép các dự án từ chương trình mục tiêu quốc gia khác. Trung ương chỉ quy định mức đạt chuẩn các tiêu chí, chỉ tiêu áp dụng đối với tất cả các xã, còn các tỉnh, thành phố chủ động quy định cụ thể một số tiêu chí, chỉ tiêu hạ tầng kinh tế - xã hội đối với các nhóm xã phù hợp điều kiện đặc thù của địa phương. Thành tố cơ bản của nông thôn mới là ở cấp xã. Năm mục tiêu xây dựng nông thôn mới là: đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn được nâng cao nhanh; phát triển nông nghiệp, nông thôn theo quy hoạch có hệ thống hạ tầng đồng bộ và đáp ứng yêu cầu phát triển lâu dài; môi trường xanh, sạch, đẹp; bảo tồn phát huy được bản sắc văn hóa các vùng miền; hệ thống chính trị vững chắc. Các tiêu chí mềm của nông thôn mới rất quan trọng, từ đời sống người dân, an ninh, an toàn xã hội, văn hóa, môi trường và sự vững mạnh của hệ thống chính trị. Các tiêu chí cứng chỉ là nội hàm của sự phát triển.

Thực tiễn cho thấy có ba vấn đề nổi lên trong xây dựng nông thôn mới đã được kiểm nghiệm. Đó là các tiêu chí của nông thôn mới phải có đặc điểm, đặc thù và mức độ phù hợp với từng vùng, miền và từng địa phương, không thể vùng nào cũng giống nhau; xây dựng nông thôn mới phải phù hợp với mục tiêu xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu đi liền với đô thị văn minh; thực hiện lồng ghép các nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia khác và các chương trình phát triển bền vững của Liên hợp quốc với xây dựng nông thôn mới để tránh dàn trải, lãng phí.

Do đó, Bộ tiêu chí mới phải giải quyết được 5 mục tiêu hướng tới và 3 vấn đề nổi lên, vẫn bao gồm 19 tiêu chí có tính chất “tiêu chí khung” để thống nhất thực hiện trong cả nước. Sự phân cấp thực hiện các tiêu chí, tiêu chuẩn nông thôn mới,  phải được tăng cường nhưng theo tiêu chuẩn chung của mỗi bộ, ngành. Bộ, ngành hướng dẫn, cụ thể hóa tiêu chí thuộc chức năng quản lý Nhà nước của mình thành các tiêu chuẩn cụ thể. UBND cấp tỉnh, thành phố căn cứ vào hướng dẫn của các Bộ, ngành để quy định chi tiết các tiêu chuẩn sao cho phù hợp với điều kiện tự nhiên, xã hội, tình hình biến đổi khí hậu trên địa bàn, nhưng không được hạ thấp chỉ tiêu, tiêu chuẩn của các tiêu chí.

Trong quá trình thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia và các Chương trình mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc, cần lồng ghép các nội dung phù hợp, đi liền với cân đối nguồn lực để đảm bảo thực hiện hiệu quả các tiêu chí nông thôn mới.

Việc sửa đổi các tiêu chí nông thôn mới trong giai đoạn 2016-2020 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng, hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ thông qua.

HOÀNG HƯƠNG