Đảng Cộng hòa mất quyền kiểm soát Hạ viện Mỹ?

QPTĐ-Ngày thứ Ba (6-11 vừa qua) diễn ra cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ Mỹ, sau nhiều tháng vận động tranh cử của hai đảng Cộng hòa và Dân chủ. Kết quả kiểm phiếu được công bố ngày 7-11, với đa số phiếu bầu Hạ viện thuộc về Đảng Dân chủ, Đảng Cộng hòa vẫn kiểm soát Thượng viện. Vậy là, uy lực kiểm soát lưỡng viện Quốc hội Mỹ của Đảng Cộng hòa không còn nữa sau 2 năm ông D.Trump ngồi ghế Ông chủ Nhà Trắng. 

Cử tri Mỹ xếp hàng chờ bỏ phiếu  trong cuộc bầu cử giữa kỳ tại Mỹ năm 2018. 

Ảnh: CNN   

               
Bầu cử giữa kỳ là thông lệ theo luật pháp Mỹ sau 2 năm Tổng thống tại vị. Cuộc bầu này sử dụng phiếu bầu phổ thông, khác với lá phiếu đại cử tri đoàn bầu Tổng thống. Năm nay, có sự khác biệt khi 31 tiểu bang có số cử tri đi bầu sớm với 38,8 triệu người so với 27,4 triệu người bỏ phiếu trong cuộc bầu giữa kỳ năm 2014. Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, sự tham gia tích cực của cử tri cho thấy tính chất quyết liệt của cuộc bầu cử giữa kỳ này.

Năm nay, Thượng viện có 35 ghế trong tổng số 100 ghế được bầu lại. Đảng Cộng hòa hiện có 51 ghế tại Thượng viện thì có 9 ghế phải bầu lại. Đảng Dân chủ có 47 ghế thì có 26 ghế phải bầu lại; chỉ còn 2 ghế Thượng viện không bầu lại thuộc về 2 nghị sĩ không đảng phái. Toàn bộ 435 ghế Hạ viện phải bầu lại cùng 39 Thống đốc bang và Thị trưởng ở nhiều thành phố. Đảng nào muốn giành quyền kiểm soát, phải chiếm số quá bán, tức 51 ghế Thượng viện, 218 ghế Hạ viện. 

Với chiến thắng sít sao 222 ghế, (so với 199 ghế của Đảng Cộng hòa), Đảng Dân chủ giành lại quyền kiểm soát Hạ viện sau 8 năm nỗ lực vận động. Tuy thất thế ở Hạ viện nhưng Đảng Cộng hòa lại giành thêm ghế ở Thượng viện và giành chiến thắng ở nhiều bang ông D.Trump tham gia vận động. Ngay khi có kết quả kiểm phiếu, Tổng thống D.Trump gọi điện chúc mừng Đảng Dân chủ và bình luận trên Twitter: “Đêm nay là một thành công lớn”. 

Giới báo chí cho rằng, thắng lợi của cuộc bầu cử giữa kỳ không chỉ dừng lại ở Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ mà là cơ hội đến với ông D.Trump trong chiến dịch tái tranh cử của ông vào 2 năm sau-2020. 

Dư luận cảnh báo, hai đảng lớn ở Mỹ chia nhau kiểm soát Hạ viện, Thượng viện cho thấy, Tổng thống sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn trong tương lai, nhất là việc ban bố các chính sách, điều luật mới. Đây là thước đo sự ủng hộ của dân chúng, là cơ sở giúp cho các chính trị gia hoạch định chính sách để hai đảng hướng tới trong cuộc bầu cử Tổng thống vào năm 2020. Tuy vậy, không loại trừ việc Đảng Dân chủ nắm Hạ viện, có thể luận tội, hạ bệ Tổng thống nếu được 2/3 số nghị sĩ Thượng viện biểu quyết thông qua? Như vậy, cuộc bầu cử giữa kỳ có tác động không nhỏ đến bối cảnh chính trị chung của nước Mỹ. Vậy, Hạ viện, Thượng viện Mỹ có quyền lực gì? 

Hạ viện được bầu 2 năm/lần với số nghị sĩ mỗi bang tương ứng với dân số bang đó. Bang California có số đại biểu đông nhất: 53 người. Hạ viện và Thượng viện có quyền đề xuất các dự luật mới hoặc sửa đổi luật. Hạ viện có quyền đặc biệt đưa ra các đạo luật về thu nhập, phế truất các quan chức Chính phủ và bầu Tổng thống nếu đại cử tri đoàn không quyết định được ai thắng cử. 

Thượng viện ấn định 100 nghị sĩ, mỗi bang có 2 nghị sĩ đại diện, nhiệm kỳ 6 năm. Thượng viện được xem là đại diện cho giới tinh hoa nên có phần thanh thế hơn Hạ viện. Hiến pháp Mỹ trao cho Thượng viện một số quyền đặc biệt như “kiểm soát và cân bằng quyền lực” của các thành phần khác trong Chính phủ Liên bang; phê duyệt các đề cử của Tổng thống, trong đó có các đề cử đối với Thẩm phán Tòa án Tối cao, quyền bầu Phó Tổng thống trong trường hợp không có ai nhận được đa số phiếu đại cử tri; quyền thông qua hay phủ quyết các hiệp ước của Mỹ với nước ngoài. 

Thượng viện có vai trò đặc biệt trong các cuộc điều tra cấp Liên bang. Thông qua các quy trình luận tội bắt đầu từ Hạ viện gửi tới Thượng viện-Cơ quan duy nhất có thẩm quyền tiến hành xét xử các vụ luận tội. Tổng thống: R.Nichson (1972) và B.Clinton (1999) đã trải qua cuộc luận tội tại Thượng viện.

Các thành viên Thượng viện, Hạ viện thường được bổ nhiệm vào các ủy ban phụ trách các lĩnh vực như tư pháp, ngân sách. Trả lời câu hỏi: Hạ viện và Thượng viên, cơ quan nào quyền lực hơn? Giáo sư R.Baker, Đại học Rutgers (Mỹ) cho hay: “Họ có những vai trò riêng biệt. Ở Thượng viện, đó là việc bổ nhiệm và các hiệp ước. Hạ viện là về thuế và chi tiêu ngân  sách”. 

Cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay đạt kỷ lục chi tiêu vượt mốc 5 tỉ USD. Số phụ nữ tham gia vào cuộc đua cũng cao gấp 2 lần so với năm 2016, phần lớn đến từ Đảng Dân chủ tạo nên “làn sóng hồng”. Đã có 116 đại diện nữ ở các bang được bầu vào Quốc hội và Thống đốc bang (trong đó có Thống đốc Guam, 2 phụ nữ Hồi giáo, 2 phụ nữ gốc thổ dân châu Mỹ vào Hạ viện). A.O.Cortez là nữ đại biểu Quốc hội trẻ nhất, 29 tuổi. Gần hai chục người gốc Việt đã trúng cử Hạ viện, Thượng viện, Hội đồng thành phố và bang nước Mỹ. 

Tại Washington, lãnh đạo Đảng Dân chủ Hạ viện Mỹ N.Pelosi tuyên bố, các nghị sĩ đảng này sẽ kiềm chế và kiểm soát Chính phủ của Tổng thống D.Trump. Dự kiến, bà N.Pelosi sẽ nhắm đến chức Chủ tịch Hạ viện. 

Trung thành với tuyên bố tranh cử Tổng thống năm 2016, ông D.Trump đã không ngần ngại xóa bỏ các di sản của người tiền nhiệm B.Obama (Đảng Dân chủ) như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Đạo luật Bảo hiểm y tế Obamace, thỏa thuận hạt nhân Nhóm nước P5+1 ký với Iran; cuộc chiến chống khủng bố ở Syria, Iraq, Afghanistan; xem xét lại mối quan hệ với châu Âu và khối NATO. Với chính sách “Nước Mỹ trên hết”, ông D.Trump đang thẩm định lại mối quan hệ đồng minh cùng chia sẻ trách nhiệm gánh ngân sách quốc phòng thay vì sự bảo vệ tuyệt đối của Mỹ. Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung Quốc cùng chính sách đầu tư, thuế quan của Mỹ đang đặt các nước vào sự lựa chọn mới. 

Thời gian tới, Tổng thống D.Trump không còn dễ dàng thực thi các chính sách đối nội như thời kỳ Đảng Cộng hòa kiểm soát lưỡng viện. Đảng Dân chủ kiểm soát Hạ viện là tiếng chuông báo động cho cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020. 

NHẬT MINH