Phòng tuyến sông Nhuệ
Sau khi chiếm được Hà Nội, mục tiêu của thực dân Pháp là mở rộng lấn chiếm các vùng lân cận, trước mắt là thị xã Hà Đông, hòng tiêu diệt và đẩy lực lượng ta ra xa, biến Hà Đông thành căn cứ bàn đạp để tổ chức càn quét có quy mô lớn ra vùng tự do, nhằm chụp bắt cơ quan lãnh đạo kháng chiến, phá hoại kho tàng của ta, mở rộng vành đai bảo vệ vùng tạm chiếm.
Dự báo trước tình hình, Tỉnh ủy Hà Đông đã giao cho Tiểu đoàn 56, phối hợp với 2 đại đội tự vệ, 1 trung đội “Cảm tử quân” cùng dân quân du kích các phố và làng, xã ngoại thị, xây dựng “Phòng tuyến sông Nhuệ”, đồng thời phá hủy những cây cầu bắc qua sông, dựng chướng ngại vật trên các tuyến đường, đục tường nhà thông thành các tuyến “đường ngầm” từ phố này, sang phố khác sẵn sàng đánh địch.
Khoảng 5 giờ 30 phút ngày 2-3-1947, Trung đoàn bộ binh cơ giới Pháp có pháo binh, máy bay yểm trợ, bằng thủ đoạn đánh vu hồi, chúng chia thành 4 mũi tiến công vào thị xã Hà Đông.
Trong khi một đại đội địch nghi binh từ Ngã Tư Sở tiến về Cầu Mới, thì một tiểu đoàn bộ binh từ Cầu Giấy theo đường Yên Hòa, Mễ Trì tiến vào Đại Mỗ, Ngọc Trục; một tiểu đoàn bộ binh từ Bạch Mai, tiến qua Thanh Liệt, Tả Thanh Oai vào Mậu Lương, Đa Sỹ. Ở mũi vu hồi, chúng đi từ Đan Phượng, theo dọc đê sông Đáy vào Mai Lĩnh, Ba La (thị xã Hà Đông).
Ở mũi đánh vào Đại Mỗ, địch dùng pháo bắn dữ dội vào trận địa Đại đội 134, thuộc Tiểu đoàn 56, rồi đồng loạt dàn đội hình tiến công. Cán bộ, chiến sĩ và du kích ta chặn đánh quyết liệt. Tên Quan Ba chỉ huy vừa nhổm dậy hô: A-la-xô (xung phong) thì đã bị chiến sĩ Hoàng Công Vóc bắn chết ngay tại chỗ. Từ các công sự chiến đấu, bộ đội ta đồng loạt bắn rát, tiêu diệt nhiều tên khác, làm đội hình địch bị rối loạn, phải dừng tiến công để huy động xe tăng, xe thiết giáp từ đê sông Đáy đánh thọc phía sau trận địa của ta. Nhận thấy tương quan lực lượng có lợi về phía địch, nên bộ đội ta vừa đánh, vừa rút để bảo toàn lực lượng.
Mũi tấn công từ Bạch Mai, khi chúng tới khu vực cầu Tó (đã bị quân ta phá) bị Đại đội 262 phối hợp cùng du kích mai phục bất ngờ đánh trả quyết liệt, làm 12 tên lính lê dương chết tại chỗ, nhiều tên khác bị thương, buộc chúng phải cõng nhau chạy lùi về tuyến sau. Trước sự chiến đấu kiên cường của quân ta, chúng phải huy động pháo binh, máy bay oanh tạc, yểm trợ, mãi đến chiều tối chúng mới vượt qua được sông Nhuệ để tiến vào thị xã.
Trên mũi vu hồi, một tiểu đoàn cơ giới địch cơ động theo tuyến đê sông Đáy tiến về Mai Lĩnh, theo Quốc lộ 6 đến khu vực Ba La, địch vấp phải sự chống trả tại trận phục kích của Trung đội “cảm tử quân”. Trung đội phó Vũ Văn Quý ôm bom ba càng bất ngờ lao thẳng vào xe thiết giáp địch, chiếc xe chở đầy lính Pháp nổ tung, đội hình xe cơ giới địch chạy tán loạn. Từ các nóc nhà, chiến hào, công sự, các ổ chiến đấu của quân ta đã tiêu diệt và làm bị thương nhiều tên địch.
Gần một ngày chiến đấu giằng co từng nóc nhà, tuyến phố trên các hướng tiến công của địch, với ưu thế lực lượng địch hơn ta gấp nhiều lần, nên một số ít quân ta phải lùi về khu bí mật La Khê, còn phần lớn là rút về Bình Đà thuộc huyện Thanh Oai để củng cố lực lượng. Đến tối ngày 2-3-1947, địch mới tiến được vào thị xã, nơi đây chỉ lại những đống gạch vụn, phố xá không người, đường giao thông bị phá hủy. Sau 1 ngày chiến đấu quyết liệt, lực lượng của ta đã tiêu diệt gần 100 tên địch, phá hủy 3 xe thiết giáp và nhiều phương tiện chiến tranh khác. Trận chiến đấu và chiến thắng này đã kịp thời cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta.
Hoàng Hải
