Nước thải đô thị

Với sự phát triển của các khu đô thị mới như hiện nay, vấn đề nước thải sinh hoạt ngày càng nhức nhối. Bởi trong quá trình thẩm định, phê duyệt quy hoạch dự án đầu tư, các chủ đầu tư đều thiết kế trạm xử lý nước thải (XLNT) nhưng chỉ khoảng một nửa số đó xây dựng trạm XLNT tập trung, số còn lại chưa có trạm. Vì vậy, phần lớn nước thải chỉ được xử lý sơ bộ qua bể tự hoại, sau đó theo các tuyến cống xả trực tiếp ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Hệ thống xử lý nước thải đô thị.

Tính đến cuối năm 2016, cả nước có 802 đô thị, trong đó có 2 đô thị đặc biệt với tỷ lệ đô thị hóa trung bình đạt 36,6%. Theo định hướng phát triển hệ thống đô thị Việt Nam đến năm 2025, dân số đô thị năm 2020 khoảng 44 triệu người, chiếm 45% dân số cả nước; năm 2025 tăng lên 52 triệu người, chiếm 50%. Riêng Hà Nội hiện nay có khoảng 150-160 khu đô thị mới (KĐTM) dân số khoảng 2 triệu người. Nhu cầu về cấp, thoát nước ngày càng tăng, trong khi đó tình trạng xây dựng không theo quy hoạch, xây dựng trên cống thoát nước, lấn chiếm và đổ rác bừa bãi lấp hồ, sông, kênh… vẫn tiếp diễn.

Theo Bộ Xây dựng, cả nước hiện có 37 nhà máy xử lý nước thải tập trung ở đô thị với tổng công suất đạt 890.000m3/ngày đêm. Tỷ lệ xử lý đạt khoảng 12-13%. Hệ thống thoát nước thường dùng chung cho tất cả các loại nước thải và nước mưa. Hệ thống thoát nước đô thị được đầu tư xây dựng qua nhiều thời kỳ khác nhau, không hoàn chỉnh, đồng bộ, nhiều tuyến cống xuống cấp nên khả năng tiêu thoát nước thấp. Nước thải hầu như chưa được xử lý và xả thẳng vào nguồn tiếp nhận, nhiều tuyến cống không đủ tiết diện thoát nước. Tình trạng ngập úng đô thị xảy ra tại Thành phố Hồ Chí Minh và mỗi khi mưa lớn tại Hà Nội. Nhiều đô thị trước đây không bị ngập như Đà Nẵng, Cần Thơ, Quy Nhơn, Hải Phòng, Nha Trang… nay cũng đối mặt với nguy cơ ngập lụt.

Phát triển các khu công nghiệp kéo theo sự gia tăng nước thải rất lớn. Ô nhiễm nước mặt do nước thải của các khu công nghiệp hoặc từ các làng nghề tại sông, hồ, kênh rạch trở nên trầm trọng hơn. Điển hình có thể thấy ở các lưu vực sông Cầu, sông Nhuệ- Đáy và sông Đồng Nai, nước thải ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn cấp nước của nhiều đô thị.

Nghị định 80/2014 về thoát nước và xử lý nước thải khuyến khích việc tái sử dụng nước mưa phục vụ các nhu cầu, góp phần giảm ngập úng, tiết kiệm tài nguyên nước, giảm việc khai thác, sử dụng nguồn nước ngầm và nước mặt. Các tổ chức, cá nhân đầu tư thiết bị, công nghệ xử lý và tái sử dụng nước mưa được hỗ trợ vay vốn ưu đãi.

Về công nghệ, Bộ Xây dựng nước ta và Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông vận tải và Du lịch Nhật Bản đã ký kết hợp tác kỹ thuật, nhằm tăng cường quan hệ hợp tác trong lĩnh vực hệ thống nước thải. Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản đang thực hiện nhiều dự án cải thiện môi trường nước cho các đô thị tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Bình Dương, Huế…

Một kỹ thuật xử lý nước thải mới đối với nước ta là khôi phục đường ống không cần đào, góp phần tiết kiệm năng lượng, chi phí và có thể sử dụng trong tình huống khẩn cấp trong việc hoàn thiện hệ thống nước thải. Kỹ thuật này đã được kiểm chứng về kinh tế, kỹ thuật trên quy mô nhỏ tại Trạm Kim Liên (Hà Nội), Trạm Hà Khánh (Quảng Ninh), Trạm Quy Lưu (Hà Nam). Các kiểm chứng chôn lấp ống cũng được thực hiện thí nghiệm ở đảo Cô Tô (Quảng Ninh), Hà Nam. Khác với xử lý nước thải theo phương thức truyền thống, kỹ thuật xử lý mới này không cần nhân lực có chuyên môn, có thể ứng dụng nhanh chóng, phát huy hiệu quả tức thời.

Có thể ứng dụng kỹ thuật Nhật Bản làm sạch trong đường ống nước tại Việt Nam song song với hệ thống xử lý nước thải truyền thống nhằm góp phần cải thiện chất lượng hệ thống thoát nước. Những khu đô thị mới có những đặc điểm như khu dân cư dưới 6.000 người, cách xa khu trung tâm hoặc khu vực hải đảo cần khẩn trương xây dựng hệ thống thoát nước, có thể xem xét tính khả thi trong việc ứng dụng hệ thống làm sạch trong đường ống. Kỹ thuật làm sạch trong đường ống khác với những kỹ thuật khác của Nhật Bản và hướng tới việc chọn Việt Nam là nơi ứng dụng kỹ thuật này đầu tiên trên thế giới.

HOÀNG HƯƠNG