Tọa đàm “Đối thoại Sóng Âm” mở hướng tiếp cận mới về di sản âm thanh Việt

QPTĐ-Sáng 5/11, tại Bảo tàng Hà Nội đã diễn ra tọa đàm “Đối thoại Sóng Âm” – sự kiện mở đầu cho chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc Vĩnh Cửu”, nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Festival Thăng Long – Hà Nội 2025. Chương trình do Bảo tàng Hà Nội phối hợp cùng Lên Ngàn (giám tuyển nội dung) và Bắt Sóng (đơn vị sản xuất) tổ chức, nhằm kết nối giữa học thuật, nghệ thuật và di sản âm thanh Việt Nam trong không gian sáng tạo của bảo tàng.

“Đối thoại Sóng Âm” quy tụ các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, chuyên gia âm thanh và nhà quản lý văn hóa, cùng trao đổi về mối quan hệ giữa ngôn ngữ tiếng Việt, thanh điệu và sóng âm, từ đó mở ra hướng tiếp cận liên ngành mới cho nghệ thuật đương đại. Buổi tọa đàm tập trung vào ba trọng tâm chính: Kết nối học thuật và sáng tạo, tạo không gian đối thoại giữa lý thuyết và thực hành, nơi ngôn ngữ và âm thanh được nhìn nhận như một phần bản sắc văn hóa Việt. Kiến tạo hướng tiếp cận mới, xem “âm sắc tiếng Việt” như chất liệu học thuật – thẩm mỹ – chính sách, góp phần phát triển ngành công nghiệp văn hóa bản địa. Định hình diễn ngôn sáng tạo Việt Nam, mở ra các mô hình “chuyển hóa di sản” thành sản phẩm sáng tạo, hướng tới giá trị xã hội và thương mại.

Hai chủ đề chính của tọa đàm gồm: Sóng âm, thanh điệu và ký ức ngôn ngữ Việt. Các học giả bàn luận về cách âm thanh, thanh điệu và nhạc tính của tiếng Việt phản ánh tư duy và ký ức văn hóa của người Việt qua hàng nghìn năm. TS. Trần Hậu Yên Thế phân tích mối liên hệ giữa thị giác và âm học trong văn hóa cổ, từ linh vật, điêu khắc đến biểu tượng âm thanh trong mỹ thuật truyền thống Việt Nam. Ông nhấn mạnh: “Di sản văn hóa Việt Nam mang lại cho chúng ta niềm tin và một nguồn dữ liệu phong phú về âm điệu, âm vực cũng như nghệ thuật biểu diễn. Việc tăng cường yếu tố thị giác trong biểu diễn sẽ giúp không gian nghệ thuật trở nên sinh động và lôi cuốn hơn.” PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Phương chia sẻ về chính sách văn hóa và nghiên cứu di sản phi vật thể, coi đó là nền tảng để hình thành “ngành âm học bản địa” trong tương lai. Bà đánh giá cao sáng kiến liên ngành của Bảo tàng Hà Nội khi tạo diễn đàn để cùng tiếp cận và nghiên cứu âm thanh như một giá trị di sản.

Phần 2 của buổi tọa đàm, các đại biểu trao đổi về chủ đề: Thực hành nghệ thuật – từ âm thanh đến sáng tạo bản địa. Phần này mở ra cách tiếp cận thực hành của các nghệ sĩ trong việc “chạm” vào di sản âm thanh Việt và chuyển hóa chúng thành hình thức sáng tạo mới. Nghệ sĩ Nguyễn Xuân Sơn (SonX) trình bày sự kết nối giữa âm thanh truyền thống và tiết tấu cơ thể, biến nhạc cụ dân gian thành “ngôn ngữ biểu đạt” trong âm nhạc đương đại. Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Đức chia sẻ về “nhà Sàn” như một “nhạc cụ sống” - nơi nghệ thuật, vật thể và ký ức hòa quyện qua âm thanh. Ông Dominique Barthassat (Thụy Sĩ) giới thiệu khái niệm kiến trúc âm thanh, trong đó công nghệ kỹ thuật số hỗ trợ phát triển văn hóa truyền thống mà vẫn giữ nguyên giá trị nguyên bản. Ông Nguyễn Quốc Hoàng Anh giới thiệu dự án nghệ thuật “Khoảnh khắc Vĩnh Cửu” - nơi âm thanh di sản được đưa vào hệ sinh thái sáng tạo, kết hợp khoa học và nghệ thuật trong vai trò giám tuyển.

“Đối thoại Sóng Âm” không chỉ là một buổi tọa đàm, mà còn là hành trình lắng nghe bản sắc Việt qua thanh âm, ngôn ngữ và sáng tạo, hướng đến một nền văn hóa nghe – thấy – cảm toàn diện trong thời đại mới.

Phúc Nguyên