Ai đứng đằng sau Chính phủ tự xưng SSG ở Syria?
Cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo IS tự xưng ở Syria đang đến hồi kết khi phiến quân mất dần các địa bàn chiến lược, bị dồn về biên giới với Iraq. Quân đội Chính phủ (SAA) kiểm soát hơn 70% lãnh thổ, IS chỉ còn dưới 5%, phe Dân chủ Syria (SDF) chiếm khoảng 25%. Nga và liên minh quân sự ủng hộ Tổng thống B.al-Assad đã có quyền mơ về bài ca khải hoàn trên vùng đất Trung Đông đẫm máu và nước mắt này nhưng sự việc lại không đơn giản vậy.
Cờ Syria ở Aleppo, Syria. Ảnh: Internet
Tuần qua, lực lượng đối lập Syria ở tỉnh Idlib thông báo, tổ chức khủng bố al-Qaeda khu vực này mang tên mới là Hayat Tahrir al-Sham (HTS) tức Jabhat al-Nusra, tuyên bố thành lập cái gọi là “Chính phủ Cứu trợ Syria” (SSG)? Tổ chức al-Sham, al-Nusra là chi nhánh của al-Qaeda, bị Liên hợp quốc liệt vào danh sách khủng bố quốc tế, gần đây được Mỹ gọi là lực lượng “dân chủ ôn hòa” nhưng Nga vẫn coi là đối tượng khủng bố. Theo đó, ông M.al-Sheikh-thành viên trung thành của HTS được suy tôn làm Thủ tướng SSG. Các “Bộ trưởng” đều là thành viên HTS hoặc tham gia phe đối lập, chống đối chính quyền địa phương, trong đó nhiều chỉ huy của Quân đội Syria Tự do (FSA).
Theo giới quan sát, hành động này của HTS được xem như giải pháp chuyển đổi mô hình quản lý từ giới quân sự sang chính quyền dân sự, nhằm từng bước xây dựng hình ảnh một nhóm đối lập ở Syria. Mặc dù chưa xuất hiện một nhân vật tên tuổi trong phe đối lập Syria hay một cường quốc khu vực nào tuyên bố hậu thuẫn SSG nhưng dư luận nghiêng về giả thiết có bàn tay của Thổ Nhĩ Kỳ và có thể cả Mỹ? Tuy nhiên, tháng trước đó, Đặc phái viên của Mỹ về vấn đề Syria M.Rantley cảnh báo, phe Dân chủ đối lập (SDF) và FSA (Thổ hậu thuẫn) không được có sự liên kết với HTS hoặc “Cơ quan hành chính dân sự” ra đời ở tỉnh Idlib, bởi nếu HTS toàn quyền kiểm soát Idlib thì Mỹ sẽ khó thuyết phục các bên khác không đưa ra các hành động quân sự ở khu vực này? Mỹ, Thổ dường như đã được báo trước về sự xuất hiện của Chính phủ tự xưng SSG ở Idlib?
Sau khi hoàn thành Chiến dịch “Lá chắn Euphrates” lập khu đệm an ninh vùng biên giới, Thổ Nhĩ Kỳ chính thức tuyên bố hậu thuẫn Quân đội Syria Tự do (FSA). Tại tỉnh Idlib, quân Thổ và FSA được lực lượng HTS hộ tống, tiến vào Darat Izza nằm ở phía Bắc Idlib, giáp với khu vực Afrin ở miền Bắc Aleppo, do Đơn vị Bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) kiểm soát-nơi Thổ đang muốn xây dựng một căn cứ quân sự? Vậy là, giám sát ngừng bắn chỉ là danh nghĩa để Thổ và FSA che đậy màn kịch Thổ và HTS chia nhau lãnh địa nông thôn rộng lớn Idlib?
Ngày 3/11, Chính phủ Syria chính thức tuyên bố, Quân đội SAA và Nga đã giải phóng hoàn toàn thành phố thủ phủ tỉnh Deir Ezzor giàu tài nguyên khỏi sự kiểm soát của Hồi giáo IS kể từ năm 2014. Đây được xem là thành trì cuối cùng của phiến quân Hồi giáo rơi vào tay quân Chính phủ sau hàng tháng giao tranh dữ dội, cả hai phía Nga và Mỹ đều hỗ trợ tối đa lực lượng liên minh quyết giành lấy thành phố chiến lược khu vực miền Đông-trung tâm kinh tế, khu công nghiệp lọc hóa dầu; đây còn là vị trí trung chuyển lực lượng chiến lược đối với IS. Quân đội SAA thu giữ cả kho vũ khí, khí tài và nhiều vũ khí hạng nặng (xe tăng, xe bọc thép, pháo cối) của phiến quân.
Tuần qua, trong chuyến thăm Israel, hội đàm với người đồng cấp A.Lieberman, Bộ trưởng Quốc phòng Nga S.Shoigu tuyên bố: Chiến dịch chống khủng bố ở Syria đang đến hồi kết thúc. Một lực lượng lớn phiến quân bị tiêu diệt. Quá trình phục hồi hòa bình ở Syria đang bắt đầu. Khoảng 998 thị trấn, làng mạc được giải phóng với diện tích 503.223 km2, 2.500 khu định cư hình thành có sự nỗ lực của Trung tâm hòa giải dân tộc Nga, khoảng 1,2 triệu người dân đi di tản đã trở lại quê nhà.
Liên minh 60 nước phương Tây do Mỹ cầm đầu cũng tuyên bố: Cuộc chiến chống Hồi giáo IS ở Iraq, Syria sắp kết thúc. Thủ phủ của IS ở Mousl (Iraq) và Raqqa (Syria) đã thất thủ, hàng ngàn phiến quân tháo chạy sang phe đối lập hoặc tìm đường hồi hương. Quân Hồi giáo chuyển sang hoạt động phân tán ở vùng nông thôn, biên giới. Mỹ đang biến khoảng 20.000 tay súng IS và 30.000 chiến binh “dân chủ ôn hòa” sang phe đối lập, đủ sức phá nát Syria thời hậu chiến? Trong 2 tháng (9-10/2017), các cuộc không kích của Mỹ tiêu diệt 11 trùm khủng bố cấp cao, làm gián đoạn mạng lưới chỉ huy của IS ở Iraq, Syria.
Trước những chuyển biến mau lẹ trên chiến trường, Tổng thống Syria B.al-Assad ủng hộ hòa đàm Geneva và Armata về một giải pháp hòa bình cho đất nước. Tuần qua, ông B.al-Assad tuyên bố, mong muốn một tiến trình hòa giải dân tộc, sẵn sàng đàm phán với lực lượng người Kurd về hòa bình? Đây được xem là bước đi sáng suốt, giải pháp khôn ngoan của chính quyền Damass, đối thoại trực tiếp với người Kurd về vấn đề tự trị (không đòi độc lập)-điều mà trước đây vị Tổng thống này kiên quyết bác bỏ.
Được biết, lực lượng người Kurd có thực quyền, khá hiệu quả trong cuộc chiến chống IS ở Syria, là nòng cốt trong phe đối lập-Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), lại được Mỹ hậu thuẫn. Ông Salih, cựu đồng Chủ tịch Đảng Dân chủ Kurdistan ở Syria (PYD) cho rằng: “Chúng tôi đã và đang hợp tác với Mỹ trong cuộc chiến này. Quan hệ giữa chúng tôi với Washington chỉ giới hạn trong các hoạt động chống IS, ngoài ra không có các hoạt động chung nào khác”. Vị quan chức người Kurd này cũng lên tiếng, Mỹ thiết lập các cơ sở quân sự trong khu vực nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Dân quân người Kurd (YPG) là vi phạm chủ quyền quốc gia của Syria? Đây được xem như dấu hiệu tích cực về ý thức tự tôn dân tộc của vị thủ lĩnh người Kurd, được cả Nga và Tổng thống Syria chấp nhận.
Tuy nhiên, người Mỹ có dễ dàng bỏ qua vai trò của người Kurd ở Iraq, Syria thời hậu chiến hay không lại là chuyện khác? Đó là chưa kể, Thổ Nhĩ Kỳ coi lực lượng người Kurd là khủng bố, không chấp nhận sự hiện diện của các tổ chức người Kurd trong nước cũng như khu vực biên giới với Iraq, Syria? Xem ra, cuộc đối đầu Nga-Mỹ ở Trung Đông, thời hậu IS, vẫn còn khốc liệt!
Minh Ngọc
