Đội tự vệ Hỏa xa trong những ngày đầu toàn quốc kháng chiến

Đầu năm 1946, chi bộ Hoả xa Hà Nội tổ chức Đội tự vệ chiến đấu Hỏa xa Hà Nội. Đội gần 40 cán bộ, công nhân viên tích cực, đoàn viên công nhân cứu quốc của các đơn vị Toa xe Hà Nội, Đề pô Hà Nội, Cầu đường, ga Hà Nội, Ty Xa vụ. Các đơn vị này đóng trong địa phận Liên khu III. Đến tháng 12-1946, số lượng đội viên tự vệ lên đến gần 80 người, tổ chức thành 9 Trung đội. Đơn vị được trang bị 10 súng trường các loại Nhật, Pháp, Nga, có Remington, khai hậu; gần 10 Stell bắn phát một hiện đại nhất là khẩu Stell Mỹ. Đơn vị còn được trang bị hơn 100 lựu đạn lọ mực Phan Đình Phùng, hơn chục lưỡi lê, mã tấu, mìn điện và một quả bom.

Nhân dân và tự vệ Thủ đô Hà Nội dựng chiến lũy trên đường, cản bước tiến của địch.

Từ ngày 17/12/1946, Đội tự vệ tập trung ăn ngủ tại trụ sở, bố trí lực lượng trực chiến tại các vị trí chiến đấu: gác nhà ga, cổng toa xe, kho vật tư, góc ngã tư Khâm Thiên - Hàng Lọng. Ngày 19/12/1946, khoảng hơn 17 giờ Đội được phổ biến lệnh chiến đấu vào 20 giờ lúc điện thành phố tắt và đại bác bắn vào Thành nội.

Theo kế hoạch tác chiến, đồng chí Hà Đăng Ấn phụ trách việc chỉ đạo cho Trưởng ga Hà Nội điện cho Trưởng ga Văn Điển ra lệnh cho đoàn tàu từ Nam Định về ga Hà Nội (giờ quy định đúng 20 giờ) phải đỗ tại cột tín hiệu đỏ ở miếu Hai Cô, đổ khách xuống hết. Tại đây đồng chí Inh chỉ đạo việc cắm pháo hiệu và đèn đỏ để hãm tàu. Khi tàu đỗ thì cắt đầu máy cho chạy đến giữa đường Khâm Thiên đỗ lại, để đầu máy trở thành chướng ngại vật. Việc này đã làm đúng kế hoạch. Chướng ngại vật là đầu máy Pacific được hình thành trước khi điện thành phố tắt 2 phút.

Đồng chí Ấn cũng phụ trách việc cho lập một đoàn tàu gồm 5 toa SS, đầu máy đẩy sau, khởi hành lúc 19 giờ 50 lên hướng Bắc để làm trật bánh tại 5 đường: Trần Phú, Điện Biên Phủ, Nguyễn Thái Học, Hàng Đẫy và Sinh Từ. Đoàn tàu do tài xế Nghĩa - đảng viên phụ trách.

Đồng chí Chu Văn Biên phụ trách lực lượng tác chiến đã chỉ huy cung cấp thêm lựu đạn, nước uống, lương khô cho tiểu đội bố trí ở gác nhà ga, kiểm tra các chốt bố phòng ở cổng và nhà máy toa xe, kho hàng; lúc 19 giờ 50 chỉ đạo việc đào hố để đặt bom ở tim đường ngã tư Khâm Thiên-Hàng Lọng. Việc đặt bom và giật nổ giao cho Trung đội trưởng Nguyên phụ trách.

Lúc 20 giờ, điện thành phố tắt, đại bác ở Láng bắn vào Thành nội thì mọi việc được thực hiện như kế hoạch, trừ việc dùng mìn phá cây nước không đủ mạnh làm hỏng van nước. Đến khoảng hơn 23 giờ mới xuất hiện xe tăng và half-track của địch ở cửa ga Hà Nội: 5 chiếc bắn rất mạnh vào tiền sảnh và hai cánh gà nhà Ga, còn 3 tốp 3 chiếc rải từ cửa Ga đến ngã tư Khâm Thiên, trong đó có một xe tăng đỗ ngay trên quả bom ta chôn ở tim đường ngã tư Khâm Thiên - Hàng Lọng, đồng chí Nguyên và anh em châm mìn điện và giật nhưng bom không nổ. Ta chờ bộ binh địch tiến vào mới nổ súng, nhưng địch chỉ dùng súng trên xe bắn. Đến rạng sáng 20-12, vì hoàn cảnh chiến đấu ban ngày không thuận lợi, ta chỉ để tiểu đội chốt trên gác nhà ga ở lại, còn toàn bộ rút về chốt ở nhà dân đầu phố Khâm Thiên. Suốt ngày hôm đó, địch chỉ dùng súng trên xe cơ giới bắn, không dùng bộ binh tấn công. Chiều tối 20-12, ta cho tiểu đội chốt trên gác Ga rút ra ngoài tổ chức đánh du kích. Các tối tiếp theo từ 21 đến 24 tháng 12, tối nào cũng có 1, 2 tổ tự vệ đi quấy rối các vị trí địch từ khoảng 20 giờ đến 23 giờ đêm.

Đêm 24 rạng sáng 25, tự vệ Hoả xa được lệnh tấn công vị trí quán cơm Hỏa xa ở số 2B Khâm Thiên. Anh em diệt ngay tên địch gác cửa đang ngủ gật, nhanh chóng đột nhập. Địch bị bất ngờ, choàng dậy, chạy hoảng loạn. Quân ta chiếm luôn tầng dưới, tầng trên và truy kích địch. Phát hiện tên lính Pháp chạy ra trèo lên xe thiết giáp, ta nổ súng tiêu diệt. Hai đồng chí ta nhảy lên chiếm xe, dùng luôn khẩu 12,7 ly trên xe bắn sang nhà dầu Shell. Số đồng chí khi lên chiếm tầng gác cũng phát hiện khẩu 12,7 ly đặt ở cửa trông ra đường, do không ai biết sử dụng và tháo lắp nên chỉ đập hỏng. Ta tiêu diệt được vị trí này, thu được một hòm lựu đạn nổ, một hòm lựu đạn hoả mù và mấy băng đạn. Cùng lúc đó, bộ phận tự vệ khống chế vị trí địch ở số 2A Khâm Thiên, cũng nổ súng, địch hoảng loạn, tháo chạy sang bên kia đường tàu, phía nhà Công đoàn Hoả xa.

Sau trận đánh này, đơn vị được Bộ chỉ huy khu XI tặng Giấy khen và một súng Carbine. Công đoàn Hoả xa Nghệ An gửi ra ủng hộ 3.000 đồng. Đội tự vệ Hoả xa còn liên tiếp chiến đấu giữ chân địch theo chỉ đạo của Liên khu. Đến tháng 2-1947, 37 đồng chí được gia nhập Trung đoàn 66. Số còn lại chuyển vào làm du kích. Một số được giải quyết về hậu phương giúp đỡ gia đình.

Theo Hà Nội-Bản hùng ca bất tử mùa đông 1946