Bài 1: Nâng cao vai trò của phụ nữ trong lĩnh vực lao động, việc làm

QPTĐ-Việt Nam xác định, phụ nữ đóng vai trò không thể thiếu trong phát triển kinh tế, không chỉ là lực lượng lao động chủ chốt trong nhiều ngành nghề mà còn là những doanh nhân, nhà quản lý sáng tạo, góp phần vào tăng trưởng GDP, giảm nghèo, thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển bền vững thông qua khởi nghiệp, đổi mới và quản lý tài nguyên hiệu quả. Phụ nữ tạo ra giá trị kinh tế lớn, khẳng định năng lực trong mọi lĩnh vực và là động lực quan trọng cho sự thịnh vượng của quốc gia.

Tạo hành lang để phụ nữ khẳng định

Việt Nam luôn đặt trọng tâm về thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao vai trò, vị trí của phụ nữ trong lĩnh vực lao động và việc làm. Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và triển khai nhiều chính sách, mô hình hỗ trợ lao động nữ hướng tới mục tiêu bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của lao động nữ và việc làm tốt cho toàn xã hội. Tiêu biểu nhất phải kế đến là Bộ luật Lao động năm 2019, văn bản pháp lý có nhiều quy định mới nhằm đảm bảo bình đẳng giới, tạo ra môi trường lao động thân thiện, lành mạnh, hỗ trợ cho người lao động cân bằng giữa công việc và cuộc sống, xem bình đẳng giới là vấn đề của cả lao động nam và lao động nữ. 

Việt Nam cũng ban hành các quy định nhằm tiến tới thu hẹp hơn khoảng cách độ tuổi nghỉ hưu của lao động nam và lao động nữ. Đối với vấn đề quyền lợi của người lao động. Bộ luật Lao động năm 2019 mở rộng đối tượng được hưởng chế độ thai sản; đối tượng được hưởng trợ cấp trong thời gian chăm sóc con ốm đau, thai sản và thực hiện các biện pháp tránh thai.

Luật BHXH năm 2024 đã thực hiện đánh giá tác động chính sách về giới và bảo đảm lồng ghép giới trong xây dựng luật theo quy định với nhiều chính sách tiến bộ, nhằm giảm thiểu bất bình đẳng giới trong tham gia và thụ hưởng BHXH.

Trong lĩnh vực kinh tế, Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã bổ sung một số chính sách mới với tỷ lệ và định mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho DNNVV do phụ nữ làm chủ, DNNVV sử dụng nhiều lao động nữ cao hơn so với DNNVV thông thường, bao gồm hỗ trợ về tư vấn và hỗ trợ về đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho DNNVV. Ngoài ra, Hệ thống Đào tạo trực tuyến E-learning hỗ trợ DNNVV được Chính phủ xây dựng và vận hành từ năm 2018 đã cung cấp các bài giảng trực tuyến dành riêng cho doanh nghiệp nữ với nhiều nội dung phong phú, phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp do nữ làm chủ.

Đề án Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017-2025 có mục đích nâng cao nhận thức của phụ nữ về chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước về khởi nghiệp, thúc đẩy hiện thực hóa các ý tưởng kinh doanh, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển doanh nghiệp. Đề án đã đưa ra chỉ tiêu đến năm 2025 có 100.000 doanh nghiệp của nữ mới thành lập được tư vấn, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp.

Việt Nam cũng ban hành nhiều chính sách, pháp luật nhằm bảo đảm quyền của phụ nữ trong lĩnh vực đất đai và tiếp cận tín dụng; cải thiện khả năng tiếp cận các công nghệ hiện đại của phụ nữ. Việt Nam thực hiện nhiều sáng kiến để tăng khả năng ứng dụng công nghệ số cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ do phụ nữ làm chủ; hỗ trợ phụ nữ nâng cao năng lực, ứng dụng công nghệ thông tin, tiếp cận chính quyền số, kinh tế số, xã hội số và nâng cao kiến thức, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số cho cán bộ, hội viên, phụ nữ các địa phương.

Với mục đích không ngừng cải thiện đời sống, việc làm của lao động nữ trong các khu công nghiệp, nhiều chính sách và chương trình, đề án đã được thực hiện và huy động doanh nghiệp và các bên tham gia. Chính phủ quy định chính sách trợ cấp đối với trẻ em mầm non là con công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp.
Ngoài việc áp dụng những chính sách nêu trên, còn có các mô hình cung cấp dịch vụ hỗ trợ về bình đẳng giới cho người lao động được các tổ chức, cơ quan thực hiện như mô hình “Câu lạc bộ nữ công nhân nhà trọ”, mô hình dịch vụ gia đình và mô hình câu lạc bộ “Khi bố, mẹ vắng nhà”, mô hình “Người cha trách nhiệm”, “Người mẹ mẫu mực, bàn tay yêu thương của cha”…

Nâng cao vị thế của phụ nữ

Với việc triển khai đồng bộ nhiều chính sách hướng tới mục tiêu bảo đảm bình đẳng giới, số lao động có việc làm năm 2024 ghi nhận tăng ở cả nam giới và nữ giới. Số lao động nam có việc làm là hơn 27,668 triệu (53,3%); số lao động nữ có việc làm là 24,192 triệu (46,7%). Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động cao trên thế giới.

Việt Nam có khoảng 98% tổng số doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, trong đó 20% là do phụ nữ làm chủ, đã góp phần dạy nghề, tạo việc làm cho hàng triệu lao động nữ. Trong giai đoạn 2012-2022, số lượng doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ liên tục tăng với tốc độ ít nhất 2%/năm, cao hơn so với tốc độ tăng trung bình của khu vực doanh nghiệp.

Theo Chỉ số Nữ doanh nhân của Mastercard (MIWE) được công bố vào năm 2020, Việt Nam xếp thứ 23 trên tổng số 58 quốc gia được chọn để đánh giá về tỉ lệ phụ nữ làm chủ doanh nghiệp. Tại Việt Nam, phụ nữ sở hữu 26,5% tổng số doanh nghiệp, và tỉ lệ này là tương đối cao so với một số nước trong khu vực ASEAN. Ngành nghề kinh doanh của các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ tập trung nhiều nhất ở các ngành dịch vụ bán buôn, bán lẻ, chiếm khoảng 75%, ngành công nghiệp chế biến chế tạo 14,6%; khoa học công nghệ 7,3%. Chương trình đào tạo chuyển đổi số cho 28 DNNVV trong lĩnh vực sản xuất, chế biến do nữ làm chủ, DNNVV sử dụng nhiều lao động nữ trên phạm vi toàn quốc.

Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, chương trình nhằm thúc đẩy khả năng tiếp cận nguồn vốn, đầu tư vốn của phụ nữ để phát triển kinh tế, nâng cao quyền năng kinh tế của phụ nữ, từ đó nâng cao vị thế của phụ nữ trong gia đình và xã hội, góp phần thực hiện bình đẳng giới. Tính đến giữa năm 2024, tổng số khách hàng là nữ giới đứng tên vay vốn các chương trình tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội là 4,7 triệu khách hàng, chiếm 68% tổng số khách hàng đang còn dư nợ, với dư nợ là 165.262 tỷ đồng chiếm 47% tổng dư nợ. Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã ký kết Thỏa thuận hợp tác với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để tiếp tục thúc đẩy phát triển tổ vay vốn tại các địa bàn để tạo cơ hội cho phụ nữ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi trong phát triển nông nghiệp, nông thôn, đến 30/6/2024 với dư nợ trên 31 nghìn tỷ cho trên 206 nghìn hộ vay, với tỷ lệ nợ xấu 0,48%.

Trong những năm qua, đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động nữ, đặc biệt ở khu vực nông thôn được chú trọng. Công tác đào tạo nghề có nhiều đổi mới cả về nội dung chương trình và hình thức đào tạo theo hướng xã hội hóa, hợp tác liên kết để nâng cao chất lượng, gắn với nhu cầu xã hội. Từ 2019 đến nay, mỗi năm có khoảng 35-40% lao động nữ trong tổng số khoảng hơn 100 nghìn lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, giảm nghèo bền vững; đồng thời tạo điều kiện cho lao động nữ có cơ hội học hỏi kinh nghiệm, hội nhập và rèn luyện tác phong công nghiệp, kỷ luật trong lao động sản xuất, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ.

Giai đoạn vừa qua cũng đánh dấu sự tham gia tích cực, rộng rãi của khối các doanh nghiệp trên cả nước vào công tác bình đẳng giới. Kết quả công tác bình đẳng giới những năm qua đều có những chuyển biến tích cực, và được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Năm 2024 là lần thứ 6 Việt Nam tham gia Sự kiện “Rung chuông vì bình đẳng giới”. Sự kiện nhằm nhấn mạnh vai trò then chốt của khu vực tư nhân trong thúc đẩy bình đẳng giới và tăng cường quyền năng kinh tế cho phụ nữ hướng tới doanh nghiệp và xã hội phát triển bền vững.

Thắng Minh